Franciszek Niepokólczycki, ps. "Teodor", "Szubert", "Franek", "Żejmian", "Halny" (ur. 27 października 1900 w Żytomierzu, zm. 11 czerwca 1974 w Warszawie. ) – pułkownik saperów Wojska Polskiego, żołnierz Armii Krajowej i powojennego podziemia antykomunistycznego, prezes WiN, więzień polityczny w okresie stalinowskim.

Od listopada 1918 był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej w Żytomierzu ( KN-3 ). Podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 walczył w oddziałach partyzanckich. W Wojsku Polskim służył od 1922 r. w 10 Pułku Saperów w Przemyślu i 3 Batalionie Saperów w Wilnie. Brał udział w wojnie obronnej 1939 jako dowódca 60 Batalionu Saperów, w składzie Armii "Modlin".

Po upadku Polski działał w konspiracji. Już 27 września 1939 przystąpił do Służby Zwycięstwu Polski, następnie w Związku Walki Zbrojnej.

5 października 1939 był dowódcą niezrealizowanego zamachu na Adolfa Hitlera podczas "defilady zwycięstwa" w Alejach Ujazdowskich. W 1940 został dowódcą Związku Odwetu ZWZ, zajmującego się walką bieżącą i sabotażem. Współorganizował następnie Kedyw Armii Krajowej, a w 1943 został zastępcą komendanta Kedywu ("Nila" Fieldorfa). Walczył w powstaniu warszawskim jako szef Wydziału Saperów Oddziału III Komendy Głównej AK, w stopniu pułkownika. Po kapitulacji powstania trafił do niewoli i do stycznia 1945 przebywał w Oflagu II C Woldenberg.

Franciszek Niepokólczycki podczas procesu pokazowego Komendy WiN 1947

Po powrocie do Polski kontynuował działalność konspiracyjną, przeciw władzom komunistycznym. Pełnił funkcję zastępcy komendanta Obszaru "Południe" w Delegaturze Sił Zbrojnych, płk. Antoniego Sanojcy, a następnie prezesa Obszaru Południowego WiN. Od listopada 1945 był prezesem Zarządu Głównego WiN. Jako prezes WiN uznał zwierzchnictwo Rządu RP i podjął decyzję o rozszerzeniu działalności wywiadowczej dla potrzeb Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Doprowadził do rozkwitu organizacji i przygotował Zrzeszenie do ewentualnej legalizacji.

22 października 1946 został aresztowany w Krakowie przez Urząd Bezpieczeństwa, rok później w procesie ZG WiN skazany na karę śmierci, zamienioną następnie na karę dożywotniego więzienia. Został zwolniony z więzienia po "odwilży" politycznej w grudniu 1956. Pracował następnie w spółdzielczości.

Awanse

• porucznik – ze starszeństwem z 1 sierpnia 1924 r. w korpusie oficerów inżynierii i saperów
• major – 1.09.1933
• podpułkownik – 23.04.1941
• pułkownik – 11.03.1944

Odznaczenia

• Order Orła Białego (15 sierpnia 2008, nadany pośmiertnie przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego)
• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1944)
• Krzyż Niepodległości (1931)
• Krzyż Walecznych – czterokrotnie
• Srebrny Krzyż Zasługi (1928)

Bibliografia

• Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 816, 836.
• Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 578, 605.
• Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 259, 751.