Igo Sym

Igo Sym właśc. Julian Sym (ur. 3 lipca 1896 w Innsbrucku, zm. 7 marca 1941 w Warszawie) – polski aktor, jeden z najbardziej znanych polskich kolaborantów III Rzeszy.

Był absolwentem Instytutu Filmowego, prywatnej szkoły aktorstwa filmowego Wiktora Biegańskiego. Debiut w filmie – Wampiry Warszawy z 1925 – umożliwiła Symowi uroda i wyniesiona z wojska sprawność fizyczna. Grywał głównie eleganckich mężczyzn, arystokratów i wojskowych. Dwa lata po debiucie aktorskim wyjechał do Wiednia. Podpisał tam kontrakt na wyłączność ze studiem "Sascha–Filmstudios AG", gdzie potem przez rok sprawował nawet funkcję prezesa. Od 1929 pracował głównie w Niemczech, na ekranie partnerował m.in. Marlenie Dietrich, Lilian Harvey.

Na początku lat 30., po zdaniu egzaminu aktorskiego w Polsce, zaangażował się w warszawskich teatrach rewiowych "Banda" i "Hollywood". Od tego czasu rzadko, jak na wcześniejszą sławę filmowego amanta, występował na dużym ekranie. Pojawiał się głównie w drugoplanowych rolach prawdopodobnie z powodu kłopotów z bezbłędnym opanowaniem języka polskiego, co w epoce kina dźwiękowego stało się dla aktorów koniecznym wymogiem. Skupił się na karierze estradowej, celując w muzyczne sztuki z lżejszego repertuaru, śpiewał recitale, a jego popisowym numerem było akompaniowanie sobie grą na pile.

Po wybuchu II wojny światowej Sym pozostał w Warszawie. Po kapitulacji stolicy i rozpoczęciu działań władz okupacyjnych zadeklarował się jako Volksdeutscher. Ze względu na swoją przedwojenną sławę stał się cennym elementem legitymizacji nowego porządku. Urząd propagandowy Generalnego Gubernatorstwa Propaganda–Abteilung powierzył mu stanowisko dyrektora "Theater der Stadt Warschau" (ex Teatr Polski, przy ul. Karasia 2) oraz zarządzanie kinem nur für Deutsche "Helgoland" (było to przedwojenne "Palladium" na ul. Złotej 7/9). Otrzymał koncesję na prowadzenie Teatru Komedia przy ul. Kredytowej 14. W 1940 organizował werbunek polskich aktorów do antypolskiego filmu Heimkehr.

Sym był jeszcze przed II wojną światową agentem wywiadu niemieckiego. W czasie okupacji został konfidentem Gestapo. Na początku wojny pomógł zorganizować zasadzkę, w której zaaresztowano ukrywającą się Hankę Ordonównę, jego przedwojenną koleżankę z teatru i ekranową partnerkę. Działalność Syma rozpracowywał Roman Niewiarowicz, reżyser Teatru Komedia, w podziemiu szef jednej z brygad kontrwywiadu Związku Walki Zbrojnej, noszący pseudonim "Łada". Podejrzenie co do współpracy Syma z Niemcami powzięły już przed wojną wywiad i kontrwywiad. Zadanie obserwacji Syma oficerowie "dwójki" powierzyli Niewiarowiczowi jeszcze w 1939 r., w konsulacie polskim w Budapeszcie, w czasie ewakuacji polskich władz.

Za współpracę z okupantem Wojskowy Sąd Specjalny ZWZ wydał wyrok śmierci na Syma. Zamach (tzw. akcję wyrokową) przeprowadził 7 marca 1941 r. zespół bojowy "ZOM" kontrwywiadu Okręgu Warszawa-Miasto ZWZ, w składzie:

• ppor. Bohdan Rogoliński, ps. "Szary", dowódca grupy
• ppor. Roman Rozmiłowski, ps. "Zawada"
• kpr. Wiktor Klimaszewski, ps. "Mały"

W odwecie za śmierć Igo Syma Niemcy wzięli 118 zakładników, spośród których 21 osób rozstrzelano 11 marca 1941 w Palmirach.

Tuż po zamachu rozplakatowano listy gończe za aktorami podejrzewanymi o udział w akcji – małżeństwem Ireną Górską i Dobiesławem Damięckim. Stało się tak ponieważ ktoś doniósł specjalnej grupie "Mordkommision Igo Sym", która prowadziła dochodzenie, że Damięcki w barku aktorów w podziemiach Teatru Polskiego, opowiadał w niewybredny sposób, co Polacy myślą o obnoszącym się ze swoją pozycją Symie. Na tej podstawie Gestapo powiązało ich z zamachem i aktorska para do końca wojny ukrywała się.

Gestapo aresztowało także dodatkowo kilkanaście osób z warszawskiego świata aktorskiego. Reżyserzy i dyrektorzy teatrów Stefan Jaracz i Leon Schiller oraz aktorzy Bronisław Dardziński, Tadeusz Koński i Zbigniew Sawan zostali wywiezieni do KL Auschwitz.