138
138
Układ Niemcy-Słowacja z dn. 21 listopada 1939r.

21 listopada 1939 r. układ w imieniu III Rzeszy podpisał von Ribbentrop, a w imieniu Słowacji - jego odpowiednik Matus Cernak. Aktem tym panowie podzielili Polskę. W ten sposób Słowacja księdza Tiso stanęła w jednym szeregu z Hitlerem i Stalinem. Tiso 14 marca 1939 r. proklamował Republikę Słowacką. Niemcy zlikwidowali niepodległość Czechów i ustanowili Protektorat Czech i Moraw. 26 października 1939 r. Tiso został wybrany na prezydenta republiki i naczelnego wodza armii słowackiej.

W miesiącach poprzedzających napaść na Polskę rząd księdza Tiso zezwolił Niemcom na wprowadzenie do obszaru słowackiego ich wojsk, które zajęły tereny w pobliżu polskiej granicy. W błyskawicznym tempie zbudowano tu lotniska polowe, bazy materiałowe, stanowiska dla ciężkiej broni, parkingi dla pojazdów pancernych.

Słowacy podjęli zakrojone na szeroką skalę działania mobilizacyjne. 29 sierpnia z Głównego Dowództwa Wojskowego utworzono Dowództwo Armii Polowej w Spiskiej Nowej Wsi, z ministrem obrony narodowej gen. F. Catlosem na czele. 1 września 1939 r., bez wypowiedzenia wojny, słowacki Korpus Armijny w sile trzech dywizji piechoty o kryptonimach "Janosik", "Razus" i "Skultety", wchodzących w skład nowo utworzonej grupy operacyjnej, oraz oddziałów Gwardii Hlinki, zgrupowania "Kalincak" i własnego lotnictwa w sile dywizjonu, uderzyły na granice bronione przez Armie: "Kraków" i "Karpaty". 1 dywizja pod dowództwem gen. A. Pulanicha 1 września rozpoczęła atak w kierunku Spiska Bela - Nowy Targ. Po trzech dniach bojowych osiągnęła linię Nowy Targ - Maniowy, a w następnych dniach główne siły dywizji kontynuowały natarcie w kierunku Ochotnica - Tymbark. Od 8 września aktywnie wsparła je swymi działaniami na odcinku Medzilaborce - Sanok 3 dywizja dowodzona przez płk. Sztabu Generalnego A. Malára, która 11 września osiągnęła linię Bukowisko - Kluszane - Baligród - Cisza. Natomiast jednostki 2 dywizji - dowodzone przez płk. J. Imro, a od 5 września przez gen. A. Cunderlika - dotarły na tereny Bardejów - Świdnik, gdzie przygotowywały się do ataku na linii Bardejów - Gorlice i Bardejów - Nowy Sącz, nie włączały się jednak do działań bojowych, gdyż niemieckie dowództwo wprowadziło własne jednostki. 2 dywizji przypadło zadanie "oczyszczania" oraz zabezpieczenia zdobytych terytoriów od granic aż po linię Lesko - Sanok - Rymanów - Krosno. Od 16 września 2 dywizja została zastąpiona przez jednostki Szybkiej Grupy dowodzonej przez płk. Imro, która kontynuowała powierzone jej zadania. W ten oto sposób wojska słowackie przemieściły się w poszczególnych kierunkach o 30 - 60 km w głąb terytorium Polski.

Doszło do krwawych walk na obszarze Podhala, w Pieninach, nad Dunajcem, w pobliżu Tylmanowej. Polacy bohatersko walczyli z najeźdźcami. Po obydwu stronach padali zabici i ranni. Oddziały polskie nie były w stanie powstrzymać przeważających sił niemieckich i słowackich. Zdarzało się wówczas maltretowanie, a następnie rozstrzeliwanie wziętych przez Słowaków do niewoli polskich żołnierzy, co w świetle przepisów konwencji haskiej i genewskiej stanowiło zbrodnię wojenną.

21 listopada 1939 r., kanclerz Rzeszy niemieckiej Hitler oraz prezydent Republiki Słowackiej ks. prałat Józef Tiso, za pośrednictwem swoich pełnomocników: ministra spraw zagranicznych Joachima von Ribbentropa oraz ambasadora nadzwyczajnego i ministra pełnomocnego Słowacji Matusa Cernáka, zawarli umowę międzynarodową. Nie czekając na wymianę dokumentów ratyfikacyjnych, armia, żandarmeria i administracja słowacka przystąpiły do depolonizacji Spisza i Orawy. Polaków rugowano z urzędów, ze szkół, rozpoczęto także prześladowania polskiego duchowieństwa katolickiego. Administracja słowacka, na przełomie listopada i grudnia 1939 r., zapoczątkowała akcję pozbawiania Polaków, Żydów i Romów zamieszkałych od stuleci na Spiszu i Orawie, ekonomicznych podstaw bytu.

We wszystkich zajętych miejscowościach publicznie palono polskie książki, w tym również książki do nabożeństwa, flagi i chorągwie kościelne, identycznie jak postępowali Niemcy na terenach wcielonych do Rzeszy. Zakazano posługiwania się językiem polskim w szkołach, kościołach i urzędach. Zdzierano polskie napisy na ulicach i sklepach.

Tragiczny był los polskiego duchowieństwa katolickiego. Żandarmeria słowacka i administracja deportowały i więziły polskich proboszczów, a także nauczycieli. Żandarmi słowaccy i Gwardia Hlinki polowali na Polaków przedzierających się przez Słowację na Zachód do Wojska Polskiego oraz na kurierów organizacji niepodległościowych. Ujętych przekazywano w ręce Gestapo, z którą to formacją Słowacy ściśle współpracowali. W sumie, w nagrodę za przepuszczenie przez terytorium Słowacji armii niemieckiej we wrześniu 1939 r. i za udział wojsk słowackich w rozbiorze Polski, Hitler podarował księdzu prałatowi 752 km kw. polskiego obszaru państwowego, w tym 532 km kw. rdzennie polskich ziem oraz 220 km kw. przejętych przez Polskę w październiku 1938 r. części Spiszu i Orawy.

Ostatecznie Słowacja ks.Tiso wzięła aktywny udział w IV rozbiorze Polski w 1939 roku.