Helena Usijewicz, ur. 4 marca 1893 w Jakucku, zm. 15 stycznia 1968 w Moskwie – komunistka, radziecka publicystka i tzw. krytyk literacka., fanatyczka stalinowska, zdrajczyni Polski.

Była córką Feliksa Kona. członka rządu sowieckiej Polski w 1920 roku. Od 23 lipca 1920 w czasie wojny polsko-bolszewickiej komisarza do spraw oświaty w Tymczasowym Rewolucyjnym Komitecie Polski w Białymstoku. W latach 1919–1922 działacza antypolskiej Komunistycznej Partii Ukrainy oraz Międzynarodówki Komunistycznej (Kominternu). Od 1922 w WKP(b).

Działalność w ruchu rewolucyjnym rozpoczęła w 1909 (w 1915 wstąpiła do partii bolszewickiej). W 1917 powróciła do Rosji, brała udział w wojnie domowej. W 1932 ukończyła studia w Instytucie Czerwonej Profesury i podjęła pracę jako krytyk literacki w pismach "Literaturnyj kritik", "Literaturnoje obozrienie". Wydała broszurę "O czystość leninizmu w teorii literatury", w której broniła pryncypiów bolszewizmu i krytykowała zwolenników bardziej liberalnego kursu w literaturze (m.in. Waleriana Pierewierzowa). Była zwolenniczką realizmu socjalistycznego.

Była żoną rewolucjonisty Grigorija Usijewicza (zm. 1918). Blisko przyjaźniła się z Wandą Wasilewską, była tłumaczką jej książek na język rosyjski

W latach 1939 - 40 przybyła z nakazu Stalina do polskiego Lwowa będącego wówczas pod okupacją radziecką i nadzorowała niszczenie polskości Lwowa głównie w sterze kulturalnej i historycznej.. Była zwolenniczką oderwania Lwowa od Polski i poddania go całkowitej sowietyzacji w celu ostatecznego zniszczenia jego polskiego charakteru jako „miasta zawsze wiernego Polsce”.

Dnia 23 stycznia 1940 roku we Lwowie aresztowano grupę pisarzy lewicowych. Byli to: Władysław Broniewski, Aleksander Wat, Tadeusz Peiper, Juliusz Balicki, Wojciech Skuza i Anatol Stern, tej samej nocy zabrano z mieszkań Teodora Parnickiego i Halinę Pilichowską. Wanda Ładniewska-Blankenheimowa przytacza rozmowę Boya z córką Feliksa Kona, Heleną Usijewicz, która po przyjeździe z Moskwy zauważyła, iż brak jest we Lwowie rewolucyjnych poetów. „Na co Boy: „Przecież aresztowaliście Broniewskiego” — Odpowiedź: „No to go można wypuścić”. — Ale jak go wypuszczą to już przecież nie będzie pisał jak dawniej! — mówi Boy. — „Dlaczego nie?” pada lakoniczne — retoryczne pytanie".

Na początku roku 1941 zaczął ukazywać się w Moskwie sowiecki miesięcznik literacki w języku polskim pt. „Nowe Widnokręgi". Sprawozdawca „Czerwonego Sztandaru" zapowiedział je w październiku 1940 roku. „Prace przygotowawcze nad uruchomieniem stałego polskiego pisma literackiego, którego brak dał się tak dotkliwie odczuwać dobiegają końca — w najbliższym czasie ukaże się w Moskwie — pisał — pierwszy numer miesięcznika społeczno-politycznego i literacko-artystycznego „Nowe Horyzonty” organu Związku Pisarzy Radzieckich. Kolegium redakcyjne składa się z Wandy Wasilewskiej (redaktor naczelny), Heleny Usiejewicz (sekretarz odpowiedzialny), Zofii Dzierżyńskiej, Tadeusza Boya-Żeleńskiego, Juliana Przybosia i Janiny Broniewskięj". Poza zmianą tytułu informacja była ścisła.

W wydanych reportażach Ksawerego Pruszyńskiego Noc na Kremlu, w rozdziale poświęconym Helenie Usijewicz (Kobieta roku osiemnastego) znajduje się np. następująca informacja: „Helena Usijewicz, której ojciec wyszedł z polskich ruchów rewolucyjnych, przybyła do Lwowa w nieokreślonej misji, ale jej nieliczenie się z niczym sprawiało pewne wrażenie. Nawiązała kontakt z pisarzami polskimi, uchroniła Boya-Żeleńskiego od karnego wywiezienia w głąb Rosji, stworzyła „polskie pismo literackie".

Z nadania Stalina nadzorowała tworzenie się stalinowskiego tworu o nazwie wymyślonej przez samego Stalina czyli Związku Patriotów Polskich, zachowywała wówczas podwyższoną czujność rewolucyjną i szczególnie sprawdzała czy nie pojawią się jakieś odchylenia narodowe[polskie] i patriotyczne.

W przeciwieństwie do Wandy Wasilewskiej ceniła Zygmunta Berlinga i często przestrzegała Wandę przed zbyt pochopnymi sądami. Helena Usijewicz nigdy zresztą nie przeceniała roli polskiej emigracji, wskazując niejednokrotnie, że o wszystkich sprawach w ostatecznym rachunku zadecyduje kraj i określona sytuacja polityczno-wojskowa po wojnie oraz ZSRR jako ostateczny zwycięzca II wojny światowej dlatego też popierała do końca IV rozbiór Polski z 1939 roku dokonany na mocy Paktu Ribbentrop – Mołotow..