Wiśniowiec - osiedle typu miejskiego leżące w woj. tarnopolskim, w rejonie zbaraskim, dawna siedziba magnaterii polskiej. Po 1945 na mocy paktów rozbiorowych został siłą wcielony do ZSRR pod okupację radziecką.

Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z roku 1395, ale pod nazwą Wiśniowiec miejscowość wymieniona została po raz pierwszy w połowie XV wieku. Miejscowość znana jest głównie z bitwy, jaka rozegrała się tutaj 28 kwietnia 1512 roku, kiedy to pod Wiśniowcem wojska Rzeczypospolitej pobiły armię tatarską. Do roku 1744 miejscowość wchodziła w skład posiadłości Wiśniowieckich, a po śmierci hetmana wielkiego litewskiego Michała Serwacego Wiśniowieckiego przeszła w ręce rodu Mniszchów, a po nich w połowie XIX wieku Platerów. Wiśniowiec od początku swego istnienia aż do ostatniego rozbioru wchodził w skład Polski i był częścią województwa podolskiego. Od 1795 do traktatu ryskiego w 1921 Wiśniowiec należał do państwa rosyjskiego, następnie do 1939 znów do Polski (województwo wołyńskie). Miejscowość była siedzibą gminy Wiśniowiec.

W wyniku agresji radzieckiej 17 września 1939 roku miasto dostało się pod okupację ZSRR, w 1941-1944 było pod okupacją niemiecką. 21 lutego 1944 r. do klasztoru w Wiśniowcu wtargnął oddział UPA i zamordował ok. 300 cywili, głównie kobiet i dzieci. W 1944 r. nastąpiła ponowna okupacja radziecka. W 1945 na mocy paktów rozbiorowych został siłą wcielony do ZSRR pod okupację radziecką i Wiśniowiec ostatecznie znalazł się w Ukraińskiej SRR, a po upadku ZSRR w roku 1991 miasto należy do Ukrainy.

Pomimo licznych działań wojennych prowadzonych na tych terenach w ciągu ostatnich 300 lat zachowały się w Wiśniowcu liczne zabytki, takie jak pałac Wiśniowieckich z XVIII wieku (w XIX wieku przebudowany przez Mniszchów, a w drugiej połowie XX wieku odbudowany) razem z parkiem (obecnie pałac , cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego z XVI wieku oraz cerkiew Archanioła Michała z XVII wieku (dwukrotnie odbudowywana - w XVIII i XIX wieku).

W Trylogii Sienkiewicza wojska księcia Jeremiego Wiśniowieckiego opuszczając Łubnie odsyłają dwór księżnej Gryzeldy, jego żony, do Wiśniowca dla ochrony przed rebelią Chmielnickiego.

Wiśniowiec - miejsce pochówku ostatniego z rodu Wiśniowieckich, Michała Serwacego (1680- 1744), fundatora m.in. kompleksu kościelno-klasztornego dla oo. Jezuitów w Krzemieńcu. Pochowany został na istniejącym niegdyś cmentarzu katolickim, przekształconym obecnie przez Ukraińców w pastwisko dla kóz. Ubolewać należy, że miejsce to jest niezwykle rzadko odwiedzane przez turystów z Polski, a osamotniony i zaniedbany - choć nadal imponujący - grób Wiśniowieckich pozostaje bez jakiejkolwiek opieki symbolizując polskośc tych ziem.

Na Michale Serwacym wygasł ród Wiśniowieckich (nad jego trumną przełamano tarczę herbową), a pamiętać należy, że z rodu tego pochodzili i król Michał Korybut, i wielki wódz Jarema, i twórca Siczy - Bejda. Wielu z nich budowało twierdze, zamki, kościoły, klasztory, współtworząc naszą historię i kulturę, a ostatni z nich spoczywa w zapomnieniu, daleko od swego pałacu w Wiśniowcu, wśród zdewastowanych nagrobków, gęstych krzaków i współczesnego ukraińskiego kurhanu, naprzeciw bardzo dobrze utrzymanego, czynnego cmentarza prawosławnego.

Zbrodnie w Wiśniowcu – zbrodnie dokonane w lutym 1944 r. przez nacjonalistów ukraińskich na polskich mieszkańcach miasta Wiśniowiec (Wiśniowiec Nowy) i pobliskiej wsi Wiśniowiec Stary, położonych w powiecie krzemienieckim województwa wołyńskiego. Szacuje się, że w zbrodniach tych w Wiśniowcu Nowym zabito około 300 Polaków a w Wiśniowcu Starym około 160 Podczas rzezi wołyńskiej w 1943 r. Wiśniowiec obsadzony załogą niemiecko-węgierską stanowił dla ludności polskiej z okolicznych wsi miejsce schronienia przed atakami Ukraińskiej Powstańczej Armii. Polacy chronili się głównie w klasztorze oo. Karmelitów Bosych i w kościele. Po eskalacji rzezi w lipcu 1943 r. w Wiśniowcu znajdowało się około 800 uchodźców, w większości koczujących na klasztornym podwórzu i cmentarzu. Dwukrotnie, stosując prymitywną obronę (oblewanie atakujących wrzątkiem z murów klasztornych, miotanie kamieni), a także przy użyciu kilku sztuk broni palnej, odparto napady bojówek ukraińskich – 5 lipca i 4 października. Latem 1943 r. Niemcy utworzyli w Wiśniowcu około 20-osobowy oddział Schutzmannschaft złożony z Polaków, który ochraniał uchodźców. Pomimo namów przeora klasztoru do wyjazdu na tereny Generalnego Gubernatorstwa, znaczna większość uciekinierów pozostawała na miejscu. Ci, którzy wyjechali, znaleźli schronienie m.in. w Podkamieniu na Podolu, gdzie później padli ofiarą zbrodni UPA.

Wycofując się przed nacierającą Armią Czerwoną, 2 lutego 1944 r. Wiśniowiec opuścili Niemcy, a w połowie lutego Węgrzy. Wraz z nimi wyjechał oddział Schutzmannschaft oraz część ludności cywilnej. Pozostało kilkaset bezbronnych osób liczących na szybkie przejście frontu, co nastąpiło jednak dopiero po 2-3 tygodniach. Wykorzystały to bojówki nacjonalistów ukraińskich, przystępując do pogromów pozostałej ludności.

Tuż po 20 lutego 1944 r. (prawdopodobnie 21 lutego) do Wiśniowca Nowego przybył oddział ukraińskiej partyzantki, który poprzedniego dnia za pomocą podstępu (podając się za partyzantkę sowiecką) bezskutecznie próbował zająć ośrodek samoobrony w Rybczy. Używając tego samego fortelu (bądź też podając się za Polaków), Ukraińcy uzyskali otwarcie bramy klasztoru w Wiśniowcu i wdarli się się do środka przystępując do rzezi zakonników i około 180 cywili, głównie kobiet i dzieci. Ofiary zapędzano do piwnic i tam obrzucano granatami. Część ofiar powieszono, część zabito uderzeniami metalowych przedmiotów w głowę. Pomordowanych na terenie klasztoru, po zajęciu Wiśniowca przez Sowietów wydobyto z piwnic i pochowano w zbiorowej mogile na cmentarzu.

Do zbrodni dochodziło także w zabudowaniach miejskich i na zamku książąt Wiśniowieckich, gdzie również ukrywali się Polacy. Pomordowane tam osoby zostały pochowane w zbiorowej mogile w zamkowej fosie.

W tym samym czasie ukraińscy nacjonaliści dokonali eksterminacji ludności polskiej we wsi Wiśniowiec Stary. W różnych okolicznościach (w tym paląc kilkadziesiąt osób w kościele) przed 26 lutego 1944 r. zabito około 138 Polaków. Wyłapywano także Polaków ukrywanych przez życzliwych im Ukraińców. 26 lub 27 lutego zamordowano trzy wykryte w ukraińskich domach rodziny polskie.

Według świadectwa Jana Niewińskiego oddział ukraiński po zbrodni w Wiśniowcu przeszedł na teren Generalnego Gubernatorstwa, gdzie w nocy z 22 na 23 lutego 1944 r. dokonał zbrodni w Berezowicy Małej.

Władysław i Ewa Siemaszko szacują, że w zbrodniach przeprowadzonych w lutym 1944 r. w Wiśniowcu Nowym zginęło łącznie około 300 Polaków, w Wiśniowcu Starym około 160. Jako sprawców zbrodni wskazują oddział UPA.