Pomnik Polaków zamordowanych w Janowej Dolinie

Zbrodnia w Janowej Dolinie - wymordowanie mieszkańców Janowej Doliny na Wołyniu w Wielki Piątek 23 kwietnia 1943 w wyniku napadu ukraińskich grup, powstałych z połączenia sił UPA, dezerterów z kolaboracyjnej Ukraińskiej Policji Pomocniczej oraz tzw. "czerni" - okolicznego chłopstwa.

Masakry ludności polskiej dokonano nożami, siekierami, kulami z broni palnej, ofiary palono żywcem, dzieci nabijano na pale. Zamordowano w ten sposób około 600 osób bez względu na wiek lub płeć. Polacy z Janowej Doliny nie byli w najmniejszym stopniu przygotowani do obrony. Garnizon niemiecki w Janowej Dolinie, liczący około tysiąca żołnierzy Wehrmachtu, wobec masowych morderstw i pożarów zachował się biernie i nie opuścił swoich koszar, zlokalizowanych w "bloku".

Rzeź rozpoczęła się w Wielki Piątek po zmierzchu. Po wymordowaniu Polaków w ich domach zaczęto również sprawdzać, czy w domach ukraińskich nie ma Polaków. Podczas napadu na szpital banderowcy wynieśli chorych Ukraińców, szpital z resztą pacjentów podpalili, a lekarza Aleksandra Bakinowskiego, jego żonę, studenta medycyny Jana Borysowicza oraz przypadkową pacjentkę zarąbali na placu przed szpitalem siekierami.

Polacy wykryci w domach ukraińskich byli mordowani na miejscu, w obecności rodziny ukraińskiej. Były też przypadki, że wraz z Polakami byli mordowani Ukraińcy, którzy nie przyznali się, że wiedzieli o obecności w ich domu Polaków. Większość zabudowań została w trakcie napadu spalona, a następnie rozebrana w okresie powojennym. Ataki na Polaków powtarzały się jeszcze przez kilka nocy po odejściu oddziałów "Dubowego". Petro Mirczuk, ukraiński historyk, pisząc o "walce" w Janowej Dolinie ocenia straty polskie na setki zabitych i rannych. Straty własne autor podaje jako 8 zabitych i 3 rannych. Takie proporcje strat wyraźnie wskazują na to, że wydarzenia miały charakter masakry bezbronnej ludności, a nie starcia dwóch oddziałów.

Obecnie miejscowość Janowa Dolina nosi nazwę Bazaltowe. W miejscu, w którym znajdowało się osiedle, rodziny pomordowanych ufundowały pomnik. W ostatniej chwili, przed odsłonięciem pomnika, ukraiński wykonawca usunął bez wiedzy strony polskiej datę "23 kwietnia 1943", pozostawiając tylko enigmatyczny napis "Pamięci Polaków z Janowej Doliny". W trakcie odsłaniania pomnika 18 kwietnia 1998, 50 aktywistów organizacji "Ruch" demonstrowało, trzymając transparenty z napisami "Won polscy policjanci", "Won SS-sowskie sługusy, Smert Lachom.

W centrum obecnej wsi Bazaltowe znajduje się pomnik UPA, upamiętniający "akcję bojową" z 21-22 kwietnia 1943. Jak głosi napis, oddział grupy Zahrawa, którym dowodził "Dubowyj", zlikwidował wtedy bazę "polsko-niemieckich okupantów Wołynia". Jest to pomnik dla morderców z UPA która wymordowała bezbronną polską ludność cywilną i świadczy o obecnych władzach ukraińskich które to coraz bardziej brunatnieją popierając zbrodnicze nazistowsko-faszystowskie formacje spod znaku OUN-UPA.

Konrad Gałka: Janowa Dolina, było sobie miasteczko.