Iwan Daniłowicz Czerniachowski, ros. Иван Данилович Черняховский (ur. 29 czerwca 1906 we wsi Oksanino, zm. 18 lutego 1945 w okolicach Melzaka) – radziecki dowódca wojskowy, generał armii, najmłodszy generał Armii Czerwonej, dowódca wyższych związków operacyjnych RKKA, dwukrotny Bohater Związku Radzieckiego (1943, 1944).

Pomnik Czerniachowskiego w Wilnie 1964 [po okupacją radziecką ]

Urodził się 29 czerwca 1906 we wsi Oksanino w okolicach Humania na Ukrainie, w rodzinie kolejarskiej. Przed wstąpieniem do wojska pracował na kolei jako robotnik. W 1924 wstąpił do Armii Czerwonej. W 1928 ukończył Szkołę Oficerów Artylerii w Kijowie, a w 1936 Akademię Wojsk Pancernych i Zmotoryzowanych RKKA.

W latach 1928–1931 służył na stanowiskach dowódczych w jednostkach artylerii, a w 1938–1941 w oddziałach pancernych rozmieszczonych w Kijowskim i Białoruskim Okręgu Wojskowym. W marcu 1941 został dowódcą 28. Dywizji Pancernej w Przybałtyckim Okręgu Wojskowym, a nstępnie 241. Dywizji Piechoty na Froncie Północno-Zachodnim. Podczas walk wyróżnił się sprawnym dowodzeniem i od czerwca 1942 został mianowany dowódcą 18. Korpusu Pancernego na Froncie Woroneskim.

Od lipca 1942 do kwietnia 1944 objął dowództwo 60. Armii, z którą walczył m.in. w składzie Frontu Woroneskiego w bitwie na Łuku Kurskim i podczas forsowania Dniepru. 14 lutego 1943 został awansowany na stopień generała-lejtnanta. Dekretem Prezydium Rady Najwyższej ZSRR z 17 października 1943, za forsowanie Dniepru został uhonorowany tytułem Bohatera Związku Radzieckiego. Po przemianowaniu Frontu Woroneskiego na 1 Front Ukraiński walczył na Ukrainie.

Od 15 kwietnia 1944 dowodził Frontem Zachodnim, a od 24 kwietnia 3. Frontem Białoruskim. Pod jego dowództwem front uzyskał znaczące sukcesy, takie jak okrążenie na wschód od Mińska ponad 100 tys. żołnierzy niemieckich. Dowodził operacją wileńską i kowieńską, w wyniku których Niemcy zostali wyparci z Litwy i północno-zachodniej Białorusi oraz uzyskano przyczółki na lewym brzegu Niemna. 29 lipca 1944 – za udział w tych operacjach – został ponownie wyróżniony tytułem Bohatera Związku Radzieckiego.

17 lipca 1944 w ramach tajnej operacji rozbrajania żołnierzy Armii Krajowej gen. Iwan Czerniachowski wraz z gen. Iwanem Sierowem, przysłanym przez NKWD prowadził rozmowy z dowództwem AK. Podstępem wezwany na odprawę do budynku dowództwa Frontu Białoruskiego komendant ppłk Aleksander Krzyżanowski "Wilk" i szef sztabu mjr Teodor Cetys "Sław", zostali rozbrojeni i aresztowani. Tego samego dnia, w godzinach popołudniowych, w miejscowości Bogusze miała się odbyć odprawa dowódców oddziałów partyzanckich, na którą zapowiedział przybycie zarówno ppłk "Wilk", jak i gen. Iwan Czerniachowski. Odprawa zakończyła się jednak rozbrojeniem oficerów przez oddział NKWD.

W styczniu 1945 z 3. Frontem Białoruskim brał udział w operacji wschodniopruskiej przełamując niemiecką obronę w północnej części Prus Wschodnich i wraz z 2. Frontem Białoruskim odciął od sił głównych zgrupowania niemieckie w Sambii, Królewcu i na wybrzeżu Zalewu Wiślanego. Zmarł ranny odłamkiem artyleryjskim podczas wizyty na linii frontu w okolicach w okolicach Melzaka (ob. Pieniężno w woj. warmińsko-mazurskim), gdzie do dziś stoi jego pomnik.

Został pochowany na jednym z centralnych placów w Wilna. Po odzyskaniu niepodległości przez Litwę, w latach 90. XX wieku, jego ciało przeniesiono do Moskwy i pochowano na Cmentarzu Nowodziewiczym.

Jego imię nadano miastu w obwodzie kaliningradzkim w Rosji.

Niektóre źródła podają, że gen. armii Iwan Czerniachowski miał zostać awansowany na Marszałka Związku Radzieckiego, ale zmarł przed ogłoszeniem dekretu Rady Najwyższej ZSRR

Bibliografia

• B. Potyrała, W. Szlufik – Who is who? Trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940-1991, Wyd. WSP, Częstochowa 2001, ISBN 83-7098-662-5
• Mała Encyklopedia Wojskowa, t. I, Wyd. MON, Warszawa 1971
• Encyklopedia II wojny światowej, Wyd. MON, Warszawa 1975
• (ros.) Radziecka Encyklopedia Wojskowa, Moskwa
• (ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. 29, s. 112, Moskwa 1969-1978
• (ros.) Wojskowy słownik encyklopedyczny, Moskwa 1986