II Rzeczpospolita – 1918-1945, państwo polskie odrodzone w 1918 po 123 latach zaborów.
Nazwa podkreśla ciągłość z I Rzecząpospolitą (1569–1795), zlikwidowaną traktatami rozbiorowymi zawartymi pomiędzy Austrią, Prusami i Rosją w drugiej połowie XVIII wieku (1773–1795). Urzędowym językiem II Rzeczypospolitej był polski, a walutą początkowo marka polska a od 1924 złoty polski.
Hymn: Mazurek Dąbrowskiego
Za formalny początek II Rzeczypospolitej przyjmuje się 11 listopada 1918, kiedy to Józef Piłsudski objął władzę wojskową z rąk Rady Regencyjnej w Warszawie. Trzy dni później (14 listopada 1918) przejął również władzę cywilną a zarówno Rada Regencyjna, jak i Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej rozwiązały się przekazując władzę Piłsudskiemu jako Tymczasowemu Naczelnikowi Państwa.
Po agresji na Polskę III Rzeszy i ZSRR (kampania wrześniowa) i okupacji wojennej terytoriów II RP przez obu agresorów (we wrześniu 1939) legalną kontynuacją władz II Rzeczypospolitej, uznawaną na arenie międzynarodowej przez cały okres II Wojny Światowej był Rząd RP na uchodźstwie a jako podległa mu administracja w okupowanym kraju - Polskie Państwo Podziemne i jego struktury polityczne i wojskowe (Armia Krajowa).
Wycofanie uznania dyplomatycznego dla Rządu RP na uchodźstwie przez Wielką Brytanię i USA 6 lipca 1945 i w konsekwencji pozostałe kraje świata zrzeszone w konstyuującej się wówczas Organizacji Narodów Zjednoczonych uważać należy za faktyczny koniec prawnomiędzynarodowy II Rzeczypospolitej. Ostatecznym aktem jej formalnego istnienia było przekazanie w 1990 insygniów prezydenckich II Rzeczypospolitej przez Ryszarda Kaczorowskiego - ostatniego Prezydenta II Rzeczypospolitej na uchodźstwie - pierwszemu wybranemu w wolnych wyborach Prezydentowi RP - Lechowi Wałęsie.
Józef Piłsudski niezwłocznie po objęciu władzy cywilnej wystosował depeszę do społeczności międzynarodowej, informując ją o powstaniu niepodległego państwa polskiego. Pierwszym państwem, jakie uznało niepodległość II Rzeczpospolitej były Niemcy, jednak już 15 grudnia 1918 roku Polska zerwała z tym państwem stosunki dyplomatyczne . Szersze uznanie niepodległości Polski na arenie międzynarodowej związane było z postawą Francji i Wielkiej Brytanii. Wkrótce po rozejmie w Trewirze i zawieszeniu broni na froncie polsko-ukraińskim, najpierw Francja w dniu 24 lutego 1919 roku, a następnie Wielka Brytania 25 lutego uznały niepodległość Polski [5]. 27 marca tego samego roku niepodległość Polski uznała Stolica Apostolska.
Terytorium i granice
Powierzchnia kraju
388 634 km² (1 stycznia 1938), a po zajęciu Zaolzia w październiku 1938 * 389 720 km².
Długość granic
Całkowita długość granic Polski - 5529 km
Granice z sąsiednimi państwami wg długości
Granice II Rzeczypospolitej zostały ustalone traktatowo poprzez: Traktat wersalski, Traktat ryski, Traktat w Saint Germain, Traktat w Trianon i rozstrzygnięcia międzysojuszniczej Rady Ambasadorów (w odniesieniu do granicy Polski z Czechosłowacją na Śląsku Cieszyńskim i granicy z Litwą). W 1921 w następstwie traktatu wersalskiego, wyników plebiscytu i trzech powstań śląskich do Polski przyłączono wschodnią część Górnego Śląska. Śląsk Opolski pozostał częścią niemieckiej Republiki Weimarskiej.
Sąsiedzi
Terytoria zależne i autonomiczne
Punkty ekstremalne granic
Losy granic II Rzeczypospolitej
Po zbrojnej agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939, okupacji wojskowej wschodnich terenów II Rzeczypospolitej przez Armię Czerwoną i ustaleniu w dniu 28 września 1939 przez III Rzeszę i ZSRR w zawartym w Moskwie pakcie o granicach i przyjaźni [Pakt Hitler-Stalin] niemiecko-sowieckiej linii granicznej na okupowanych wojskowo przez Wehrmacht i Armię Czerwoną terenach Polski mieszkańcy obu okupowanych części państwa polskiego poddani zostali represjom przez okupantów.
Do Rzeszy bezpośrednio zostały wcielone: województwo pomorskie, śląskie, poznańskie (Kraj Warty), łódzkie z Łodzią, Suwalszczyzna, północna i zachodnia część Mazowsza oraz zachodnie części województw krakowskiego i kieleckiego.
Z terytorium Rzeczypospolitej pomiędzy linią granicy niemiecko-sowieckiej z 28 września 1939 a określoną w dekrecie wschodnią granicą ziem polskich wcielonych bezpośrednio do Niemiec ( określoną jako nowa wschodnia granica Rzeszy) Adolf Hitler utworzył odrębny twór administracyjny podporządkowany Rzeszy - Generalne Gubernatorstwo.
Pozostałe terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na wschód od linii granicznej ustalonej na terytorium Polski w układzie pomiędzy III Rzeszą a ZSRR zostało w październiku 1939 anektowane przez ZSRR. Formalną podstawą były pseudoplebiscyty w postaci wyborów w 1939 , a następnie aneksja w trybie uchwały Rady Najwyższej ZSRR.
Były to akty prawne równoległe do dwóch dekretów Adolfa Hitlera - (z 8 i 12 października 1939 r.), którymi jednostronnie wcielił zachodnie terytoria Polski do Rzeszy, tworząc jednocześnie z centralnych ziem II Rzeczypospolitej Generalne Gubernatorstwo.
Wszystkie powyższe akty prawne, rozporządzające jednostronnie suwerennym i określonym traktatami międzynarodowymi terytorium II Rzeczypospolitej były sprzeczne z ratyfikowaną przez Niemcy i Rosję Konwencją haską IV (1907). Były one w konsekwencji nieważne w świetle prawa międzynarodowego i nie były uznawane zarówno przez Rząd RP na uchodźstwie jak i państwa sojusznicze wobec Polski, a także państwa trzecie (neutralne) przez cały czas trwania II wojny światowej. Wywodziły się z doktryny przyjętej traktatem o granicach i przyjaźni z 28.09.1939 r. wyłącznie przez III Rzeszę i ZSRR o zaprzestaniu istnienia państwa polskiego z dniem 28 września 1939, po kapitulacji Warszawy jako stolicy Polski.
W wyniku postanowień konferencji w Teheranie, konferencji jałtańskiej i konferencji poczdamskiej po zakończeniu II wojny światowej, Rzeczpospolita Polska (od 1952 pod nazwą Polska Rzeczpospolita Ludowa), objęła centralną i zachodnią część terytorium II Rzeczypospolitej, a także przyznane przez mocarstwa Ziemie Odzyskane i stała się prawnomiędzynarodowym sukcesorem II Rzeczypospolitej. Natomiast ziemie na wschód od Bugu, Kresy Wschodnie, czyli województwa wileńskie, nowogrodzkie, poleskie, wołyńskie, lwowskie, tarnopolskie i stanisławowskie, a także część województwa białostockiego, zostały wcielone siłą do ZSRR i trafiły pod okupacje radziecką.
System władzy w II Rzeczypospolitej Polskiej (1918-1939) określony został do 1926 jako republika demokratyczna z wielopartyjnym systemem parlamentarno-gabinetowym. Po zamachu stanu (przewrót majowy 1926) ustrój państwa uległ modyfikacji w trybie zmiany konstytucji (nowela sierpniowa) i faktycznego sposobu wykonywania władzy, w konsekwencji został przekształcony w system prezydencko-autorytarny (od obozu politycznego sprawującego władzę zwany sanacją).
Kalendarium wydarzeń politycznych
Władze
Naczelnik Państwa
Prezydenci
L.p. | Imię i nazwisko | Okres sprawowania urzędu |
---|---|---|
Józef Piłsudski - pełnił obowiązki głowy państwa jako Naczelnik Państwa (początkowo Tymczasowy Naczelnik Państwa | 14 listopada 1918 - 11 grudnia 1922 | |
1. | Gabriel Narutowicz | 11 grudnia 1922 - 16 grudnia 1922 |
Maciej Rataj - pełnił obowiązki prezydenta RP jako marszałek Sejmu | 16 grudnia 1922 - 22 grudnia 1922 | |
2. | Stanisław Wojciechowski | 22 grudnia 1922 - 14 maja 1926 |
Maciej Rataj - pełnił obowiązki prezydenta RP jako marszałek Sejmu | 15 maja 1926 - 4 czerwca 1926 | |
Józef Piłsudski - wybrany 31 maja 1926 przez Zgromadzenie Narodowe na urząd prezydenta RP, nie przyjął urzędu | ||
3. | Ignacy Mościcki | 4 czerwca 1926 - 30 września 1939 |
Po przewrocie majowym w 1926 faktycznie najwyższą władzę w państwie posiadał Józef Piłsudski, który piastował urząd Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych.
Premierzy
L.p. | Imię i nazwisko | Objął urząd | Złożył urząd |
---|---|---|---|
1. | Jędrzej Moraczewski | 18 listopada 1918 | 16 stycznia 1919 |
2. | Ignacy Jan Paderewski | 18 stycznia 1919 | 27 listopada 1919 |
3. | Leopold Skulski | 13 grudnia 1919 | 9 czerwca 1920 |
4. | Wincenty Witos | 10 czerwca 1920 | 23 czerwca 1920 |
5. | Władysław Grabski | 27 czerwca 1920 | 24 lipca 1920 |
6. | Wincenty Witos (po raz drugi) | 24 lipca 1920 | 13 września 1921 |
7. | Antoni Ponikowski | 19 września 1921 | 10 marca 1922 |
8. | (dwukrotnie) | 5 marca 1922 | 6 czerwca 1922 |
9. | Artur Śliwiński | 28 czerwca 1922 | 7 lipca 1922 |
10. | Wojciech Korfanty (desygnowany przez Sejm, nie rozpoczął misji formowania gabinetu, w obliczu sprzeciwu naczelnika państwa) | 14 lipca 1922 | 31 lipca 1922 |
11. | Julian Ignacy Nowak | 31 lipca 1922 | 14 grudnia 1922 |
12. | gen. Władysław Eugeniusz Sikorski | 16 grudnia 1922 | 26 maja 1923 |
13. | Wincenty Witos (po raz trzeci) | 28 maja 1923 | 14 grudnia 1923 |
14. | Władysław Grabski (po raz drugi) | 19 grudnia 1923 | 14 listopada 1925 |
15. | Aleksander Józef hr. Skrzyński | 20 listopada 1925 | 5 maja 1926 |
16. | Wincenty Witos (po raz czwarty) | 10 maja 1926 | 14 maja 1926 |
17. | Kazimierz Bartel (trzykrotnie) | 15 maja 1926 | 8 czerwca 1926 |
18. | 27 września 1926 | 4 czerwca 1926 | |
19. | 24 września 1926 | 30 września 1926 | |
20. | marsz. Józef Klemens Piłsudski | 2 października 1926 | 27 czerwca 1928 |
21. | Kazimierz Bartel (po raz czwarty) | 27 czerwca 1928 | 13 kwietnia 1929 |
22. | Kazimierz Świtalski | 14 kwietnia 1929 | 7 grudnia 1929 |
23. | Kazimierz Bartel (po raz piąty) | 29 grudnia 1929 | 15 marca 1930 |
24. | Walery Sławek | 29 marca 1930 | 23 sierpnia 1930 |
25. | marsz. Józef Klemens Piłsudski (po raz drugi) | 25 sierpnia 1930 | 4 grudnia 1930 |
26. | Walery Sławek (po raz drugi) | 4 grudnia 1930 | 26 maja 1931 |
27. | Aleksander Prystor | 27 maja 1931 | 9 maja 1933 |
28. | Janusz Jędrzejewicz | 10 maja 1933 | 13 maja 1934 |
29. | Leon Tadeusz Kozłowski | 15 maja 1934 | 28 marca 1935 |
30. | Walery Sławek (po raz trzeci) | 28 marca 1935 | 12 października 1935 |
31. | Marian Zyndram-Kościałkowski | 13 października 1935 | 15 maja 1936 |
32. | gen. Felicjan Sławoj Składkowski | 15 maja 1936 | 30 września 1939 |
Rząd RP na uchodźstwie
Po agresji na Polskę III Rzeszy i ZSRR (kampania wrześniowa) i okupacji wojennej terytoriów II RP przez obu agresorów legalną kontynuacją władz II Rzeczypospolitej, uznawaną na arenie międzynarodowej przez cały okres II Wojny Światowej był Rząd RP na uchodźstwie a jako podległa mu administracja w okupowanym kraju - Polskie Państwo Podziemne i jego struktury polityczne i wojskowe (Armia Krajowa).
Podział administracyjny
Podział administracyjny II RP (1930)
Województwa (1921)
Herb | Wojewódz- two |
Pow.km² | Mieszk. | Mieszk. /km² |
Liczba powia- tów |
Liczba miast | Liczba gmin | Miasto wojewódz- kie |
|
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Dawne Królestwo Polskie | |||||||||
białostockie | 32.450 | 1.301.858 | 40,1 | 13 | 49 | 180 | Białystok | ||
kieleckie | 25.741 | 2.535.898 | 95,5 | 17 | 39 | 310 | Kielce | ||
lubelskie | 31.123 | 2.085.746 | 66,9 | 19 | 33 | 276 | Lublin | ||
łódzkie | 19.034 | 2.252.769 | 118,4 | 13 | 46 | 232 | Łódź | ||
warszawskie | 29.342 | 2.114.886 | 72,1 | 23 | 59 | 297 | Warszawa | ||
Miasto stołeczne Warszawa | 141 | 936.713 | 6643,4 | 4 | 1 | 0 | Warszawa | ||
Kresy Wschodnie | |||||||||
nowogródzkie | 22.692 | 800.761 | 35,3 | 8 | 8 | 89 | Nowogródek | ||
poleskie | 42.280 | 879.417 | 20,8 | 10 | 17 | 113 | Brześć nad Bugiem | ||
wołyńskie | 30.274 | 1.437.569 | 47,5 | 10 | 19 | 95 | Łuck | ||
wileńskie [1] | 29.109 | 1.005.565 | 34,5 | 8 | 14 | 103 | Wilno | ||
Galicja | |||||||||
krakowskie | 17.448 | 1.992.810 | 114,2 | 22 | 53 | 1896 | Kraków | ||
lwowskie | 27.024 | 2.718.014 | 100,6 | 27 | 61 | 2202 | Lwów | ||
stanisławow- skie |
18.368 | 1.339.191 | 72,9 | 15 | 29 | 904 | Stanisławów | ||
tarnopolskie | 16.240 | 1.428.520 | 88,0 | 17 | 35 | 1087 | Tarnopol | ||
Dawny zabór pruski | |||||||||
poznańskie | 26.528 | 1.967.865 | 74,2 | 34 | 118 | 3041 | Poznań | ||
pomorskie | 16.386 | 935.643 | 57,1 | 18 | 33 | 1359 | Toruń | ||
Dawne ziemie niemieckie i austriackie | |||||||||
śląskie | 4.230 | 1.124.967 | 265,9 | 9+3 | 18 | 414 | Katowice | ||
[1] 1921 - jako Ziemia Wileńska, zaś jako województwo - dopiero od 1925 roku. |
Powiaty według województw
Powierzchnia powiatów według stanu na 1939 r., w przypadku wcześniejszego zniesienia lub zmiany przynależności wojewódzkiej powiatu na ostatni rok istnienia w ramach danego województwa. Liczba ludności na podstawie spisu powszechnego z 1931 r., w przypadku powiatów zniesionych lub przeniesionych przed tą datą, dane ze spisu powszechnego z 1921 r.
Województwo białostockie
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Województwo białostockie | |||||
augustowski | 2035 | 74.800 | Augustów | 12.147 | |
białostocki [1] | 3079 | 140.100 | Białystok [1] | 91.100 | |
Białystok miasto (od 1928) [1] | 39 | 91.100 | Białystok [1] | 91.100 | |
białowieski (do 1922)[5] | 1602 | 14.353 | Białowieża | ? | |
bielski [5] | 4989 | 204.500 | Bielsk | 7.029 | |
grodzieński [6] | 4459 | 213.100 | Grodno | 49.932 | |
kolneński (do 1932) [2] | 1528 | 63.656 | Kolno | 5.285 | |
łomżyński (do 1939) [2][3] | 2657 | 168.200 | Łomża | 25.065 | |
ostrołęcki (do 1939) [2][3] | 2281 | 112.600 | Ostrołęka | 13.438 | |
ostrowski (do 1939) [3] | 1467 | 99.800 | Ostrów Mazowiecka | 17.611 | |
sejneński (do 1925) [4] | 795 | 19.699 | Sejny | 2.254 | |
sokólski | 2333 | 103.100 | Sokółka | 6.382 | |
suwalski [4] | 2246 | 110.100 | Suwałki | 21.957 | |
szczuczyński (od Szczuczyn) | 1451 | 68.200 | Grajewo | 9.036 | |
wołkowyski | 3938 | 171.300 | Wołkowysk | 15.136 | |
wysokomazowiecki | 1467 | 87.000 | Wysokie Mazowieckie | 3.977 | |
[1] 12 kwietnia 1928 r. utworzono powiat miejski w Białymstoku (Dz. U. z 1928 r. Nr 45, poz. 426). | |||||
[2] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat kolneński a jego terytorium przyłączono do powiatów łomżyńskiego i ostrołęckiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 3, poz. 18) | |||||
[3] 1 kwietnia 1939 powiaty łomżyński, ostrołęcki i ostrowski przyłączono do województwa warszawskiego (Dz. U. z 1938 r. Nr 27, poz. 240). | |||||
[4] 1 stycznia 1925 r. zniesiono powiat sejneński a jego terytorium przyłączono do powiatu suwalskiego (Dz. U. z 1924 r. Nr 117, poz. 1052) | |||||
[5] 1 sierpnia 1922 r. zniesiono powiat białowieski a jego terytorium przyłączono do powiatu bielskiego (Dz. U. z 1922 r. Nr 56, poz. 504) | |||||
[6] 21 maja 1929 r. utworzono powiat szczuczyński w woj. nowogródzkim z części powiatu lidzkiego i grodzieńskiego (Dz. U. z 1929 r. Nr 33, poz. 307). |
Województwo kieleckie
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Województwo kieleckie | |||||
będziński [2][4] | 459 | 231.300 | Będzin | 47.835 | |
Częstochowa miasto (od 1928) [2] | 48 | 117.200 | Częstochowa | 117.200 | |
częstochowski [2] | 1855 | 182.600 | Częstochowa [2] | 117.200 | |
iłżecki (od Iłża) | 1835 | 162.400 | Wierzbnik [5] | 13.600 | |
jędrzejowski | 1277 | 108.800 | Jędrzejów | 12.853 | |
kielecki | 2052 | 244.100 | Kielce | 58.397 | |
konecki (do 1939) [1] | 1862 | 179.800 | Końskie | 11.102 | |
kozienicki | 1857 | 143.1 | Kozienice | 7.793 | |
miechowski | 1353 | 153.700 | Miechów | 6.360 | |
olkuski | 1361 | 151.300 | Olkusz | 9.916 | |
opatowski | 1639 | 186.500 | Opatów | 9.519 | |
opoczyński (do 1939) [1] | 1773 | 129.900 | Opoczno | 8.921 | |
pińczowski | 1148 | 126.000 | Pińczów | 7.423 | |
Radom miasto (od 1932) [3] | 25 | 77.900 | Radom | 77.900 | |
radomski [3] | 2095 | 166.900 | Radom [3] | 77.900 | |
sandomierski | 1186 | 124.400 | Sandomierz | 7.894 | |
Sosnowiec miasto (od 1928) [2] | 33 | 109.000 | Sosnowiec | 109.000 | |
stopnicki (od Stopnica) | 1590 | 153.200 | Busko | 5.026 | |
włoszczowski | 1446 | 101.600 | Włoszczowa | 6.900 | |
zawierciański (od 1927) [4] | 945 | 131.000 | Zawiercie | 32.713 | |
[1] 1 kwietnia 1939 powiaty opoczyński i konecki (z wyjątkiem gmin miejskich Skarżysko-Kamienna i Szydłowiec oraz gmin wiejskich Bliżyn i Szydłowiec) przyłączono do województwa łódzkiego (Dz. U. z 1938 r. Nr 27, poz. 240). | |||||
[2] 12 kwietnia 1928 r. utworzono powiaty miejskie w Częstochowie i Sosnowcu (ten ostatni z powiatu będzińskiego) (Dz. U. z 1928 r. Nr 45, poz. 426). | |||||
[3] 18 maja 1932 r. utworzono powiat miejski w Radomiu (Dz. U. z 1932 r. Nr 41, poz. 408). | |||||
[4] 1 stycznia 1927 r. utworzono powiat zawierciański z części powiatu będzińskiego (Dz. U. z 1926 r. Nr 125, poz. 727). | |||||
[5] Do 31 marca 1939. Potem jako Starachowice-Wierzbnik (M.P. z 1939 r. Nr 77, poz. 175). |
Województwo krakowskie
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Województwo krakowskie | |||||
bialski [4] | 635 | 139.100 | Biała | 22.891 | |
bocheński | 877 | 113.800 | Bochnia | 12.274 | |
brzeski | 849 | 102.200 | Brzesko | 3.672 | |
chrzanowski | 722 | 138.100 | Chrzanów | 17.833 | |
dąbrowski | 650 | 66.700 | Dąbrowa | 6.017 | |
dębicki (od 1937) [8] | 1141 | 110.900 | Dębica | 9.276 | |
gorlicki [1] | 1082 | 104.800 | Gorlice | 6.730 | |
grybowski (do 1932) [1] | 585 | 51.932 | Grybów | 3.311 | |
jasielski [2] | 1055 | 116.100 | Jasło | 10.112 | |
krakowski [5] [7] | 884 | 187.500 | Kraków | 219.300 | |
Kraków miasto | 48 | 219.300 | Kraków | 219.300 | |
limanowski | 944 | 87.300 | Limanowa | 2.542 | |
makowski (od 1924 do 1932) [3] | 823 | 67.378 | Maków | 4.111 | |
mielecki | 901 | 77.500 | Mielec | 7.057 | |
myślenicki [3][5] | 988 | 102.700 | Myślenice | 6.277 | |
nowosądecki [1] | 1572 | 183.900 | Nowy Sącz | 30.278 | |
nowotarski [3][6] | 2069 | 131.800 | Nowy Targ | 10.700 | |
oświęcimski (do 1932) [4] | 314 | ? | Oświęcim | 11.949 | |
pilzneński (lub pilzneński) (do 1932) [2] | 573 | 47.355 | Pilzno | 3.671 | |
podgórski (do 1923) [7] | 221 | 39.937 | Podgórze | 24.676 | |
ropczycki (do 1937) [2][8] | 1141 | 110.700 | Ropczyce | 3.382 | |
spisko-orawski (do 1925) [6] | 583 | 22.684 | Nowy Targ | 8.071 | |
tarnowski [1] | 881 | 142.400 | Tarnów | 45.235 | |
wadowicki [3][4] | 1109 | 145.100 | Wadowice | 8.400 | |
wielicki (do 1932) [5] | 458 | 68.084 | Wieliczka | 9.872 | |
żywiecki [3] | 1153 | 130.900 | Żywiec | 6.571 | |
[1] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat grybowski a jego terytorium włączono do powiatów nowosądeckiego, gorlickiego i tarnowskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 1, poz. 3). | |||||
[2] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat pilzneński a jego terytorium włączono do powiatów ropczyckiego i jasielskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 1, poz. 3). | |||||
[3] powiat makowski utworzono dopiero 1 stycznia 1924 r. z części obszaru powiatów żywieckiego i myślenickiego (Dz. U. z 1923 r. Nr 122, poz. 991). 1 kwietnia 1932 r. powiat zniesiono a jego terytorium włączono do powiatów wadowickiego, żywieckiego, myślenickiego i nowotarskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 1, poz. 3). | |||||
[4] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat oświęcimski a jego terytorium włączono do powiatów bialskiego i wadowickiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 1, poz. 3). | |||||
[5] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat wielicki a jego terytorium włączono do powiatów myślenickiego i krakowskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 1, poz. 3). | |||||
[6] 1 lipca 1925 r. zniesiono powiat spisko-orawski a jego terytorium włączono do powiatu nowotarskiego (Dz. U. z 1925 r. Nr 63, poz. 441). | |||||
[7] 1 stycznia 1924 r. zniesiono powiat podgórski a jego terytorium włączono do powiatu krakowskiego (Dz. U. z 1923 r. Nr 122, poz. 992) | |||||
[8] 1 kwietnia 1937 r. zniesiono powiat ropczycki a z jego terytorium utworzono powiat dębicki (Dz. U. z 1937 r. Nr 18, poz. 119). |
Województwo lubelskie
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Województwo lubelskie | |||||
bialski [2] | 2122 | 116.000 | Biała Podlaska | 17.549 | |
biłgorajski | 1720 | 116.900 | Biłgoraj | 8.177 | |
chełmski | 1975 | 162.300 | Chełm | 29.222 | |
garwoliński (do 1939) [1] | 1974 | 159.900 | Garwolin | 6.262 | |
hrubieszowski | 1575 | 130.000 | Hrubieszów | 13.359 | |
janowski | 1960 | 152.700 | Janów | 7.067 | |
konstantynowski (do 1932) [2] (od Konstantynów) | 1272 | 58.460 | Janów Podlaski | 3.900 | |
krasnostawski | 1521 | 134.200 | Krasnystaw | 10.435 | |
lubartowski | 1389 | 108.000 | Lubartów | 7.638 | |
lubelski [3] | 1889 | 163.500 | Lublin [3] | 112.300 | |
Lublin miasto (od 1928) [3] | 30 | 112.300 | Lublin | 112.300 | |
łukowski | 1762 | 129.100 | Łuków | 13.971 | |
puławski [1] | 1618 | 156.500 | Puławy | 7.205 | |
radzyński | 1621 | 99.100 | Radzyń | 5.291 | |
siedlecki [2] | 1988 | 151.400 | Siedlce | 36.927 | |
sokołowski (do 1939) [1] | 1276 | 83.900 | Sokołów Podlaski | 9.901 | |
tomaszowski | 1397 | 121.100 | Tomaszów | 10.433 | |
węgrowski (do 1939) [1] | 1301 | 88.800 | Węgrów | 9.416 | |
włodawski | 2326 | 113.600 | Włodawa | 8.519 | |
zamojski | 1662 | 149.500 | Zamość | 24.273 | |
[1] 1 kwietnia 1939 r. wyłączono powiaty: garwoliński, sokołowski, węgrowski i gminę Irena z powiatu puławskiego (którą przyłączono do powiatu garwolińskiego - Dz. U. z 1939 r. Nr 14, poz. 82) i włączono je do województwa warszawskiego (Dz. U. z 1938 r. Nr 27, poz. 240). | |||||
[2] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat konstantynowski a jego terytorium włączono do powiatu bialskiego i siedleckiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 33). | |||||
[3] 12 kwietnia 1928 r. utworzono powiat miejski w Lublinie (Dz. U. z 1928 r. Nr 45, poz. 426). |
Województwo lwowskie
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Województwo lwowskie | |||||
bóbrecki | 891 | 97.100 | Bóbrka | 5.441 | |
brzozowski | 684 | 83.200 | Brzozów | 4.242 | |
cieszanowski (do 1922) [4] | 1136 | 86.549 | Cieszanów [4] | 2.248 | |
dobromilski | 994 | 94.000 | Dobromil | 5.531 | |
drohobycki | 1499 | 194.400 | Drohobycz | 32.300 | |
gródecki | 889 | 85.000 | Gródek Jagielloński | 12.942 | |
jarosławski | 1337 | 148.000 | Jarosław | 22.330 | |
jaworowski | 977 | 86,800 | Jaworów | 10.690 | |
kolbuszowski | 873 | 69.600 | Kolbuszowa | 3.112 | |
krośnieński [1] | 934 | 113.400 | Krosno | 12.125 | |
liski (od 1931 leski) [5] | 1832 | 111.600 | Lisko (od 1931 Lesko) [5] | 3.943 | |
lubaczowski (od 1923) [4] | 1146 | 87.300 | Lubaczów [4] | 6.245 | |
lwowski | 1276 | 142.800 | Lwów | 312.200 | |
Lwów miasto | 67 | 312.200 | Lwów | 312.200 | |
łańcucki | 889 | 97.700 | Łańcut | 7.535 | |
mościski | 755 | 89.500 | Mościska | 4.770 | |
niżański | 973 | 64.200 | Nisko | 5.461 | |
przemyski | 1002 | 162.500 | Przemyśl | 51.000 | |
przeworski | 415 | 61.400 | Przeworsk | 5.941 | |
rawski | 1401 | 122.100 | Rawa Ruska | 11.146 | |
rudecki | 670 | 79.200 | Rudki | 3.649 | |
rzeszowski [1] | 1270 | 185.100 | Rzeszów | 26.900 | |
samborski [2] | 1133 | 133.800 | Sambor | 21.900 | |
sanocki | 1282 | 114.200 | Sanok | 14.262 | |
sokalski | 1324 | 109.100 | Sokal | 12.135 | |
starosamborski (do 1932) [2] | 689 | 82.135 | Stary Sambor | 4.867 | |
strzyżowski (do 1932) [1] | 524 | 56.400 | Strzyżów | 3.060 | |
tarnobrzeski | 949 | 72.200 | Tarnobrzeg | 3.643 | |
turczański (od 1931) [3] | 1829 | 114.400 | Turka | 10.145 | |
żółkiewski | 1111 | 95.500 | Żółkiew | 10.348 | |
[1] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat strzyżowski a jego terytorium włączono do powiatów rzeszowskiego i krośnieńskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 36). | |||||
[2] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat starosamborski a jego terytorium włączono do powiatu samborskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 36). | |||||
[3] 17 kwietnia 1931 roku przyłączono do woj. lwowskiego powiat turczański z woj. stanisławowskiego (Dz. U. z 1931 r. Nr 34, poz. 238). | |||||
[4] 1 stycznia 1923 przeniesiono siedzibę urzędu starostwa powiatu cieszanowski z Cieszanowa do Lubaczowa a nazwę powiatu zmieniono na powiat lubaczowski (M.P. z 1922 r. Nr 282, poz. 204) | |||||
[5] 4 marca 1931 zmieniona nazwę Liska na Lesko i przez to powiatu liskiego na powiat leski (M.P. z 1931 r. Nr 51, poz. 86) |
Województwo łódzkie
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Województwo łódzkie | |||||
brzeziński | 1100 | 150.900 | Brzeziny | 13.045 | |
kaliski (do 1938) [2] | 1481 | 195.800 | Kalisz | 68.300 | |
kolski (do 1938) [2] | 1220 | 119.400 | Koło | 13.771 | |
konecki (od 1939) [4] | 1619 | 135.900 | Końskie | 11.102 | |
koniński (do 1938) [1] [2] | 2368 | 207.500 | Konin | 10.390 | |
kutnowski (od 1939) [4] | 922 | 108.00 | Kutno | 23.451 | |
łaski | 1400 | 171.900 | Łask | 6.502 | |
łęczycki | 1317 | 127.600 | Łęczyca | 10.553 | |
łowicki (od 1939) [4] | 1258 | 104.800 | Łowicz | 17.613 | |
łódzki [3] | 893 | 161.700 | Łódź [3] | 604.600 | |
Łódź miasto (od 1928) [3] | 59 | 604.600 | Łódź | 604.600 | |
opoczyński (od 1939) [4] | 1773 | 129.900 | Opoczno | 8.921 | |
piotrkowski | 2073 | 222.200 | Piotrków | 51.294 | |
radomszczański | 2149 | 186.400 | Radomsko | 22.980 | |
rawski (od 1939) [4] | 1327 | 93.500 | Rawa Mazowiecka | 9.200 | |
sieradzki | 1618 | 167.400 | Sieradz | 10.537 | |
skierniewicki (od 1939) [4] | 831 | 71.000 | Skierniewice | 20.191 | |
słupecki (do 1932) [1] | 1070 | 83.985 | Słupca | 6.204 | |
turecki (do 1938) [2] | 1248 | 101.700 | Turek | 9.421 | |
wieluński | 2107 | 214.3 | Wieluń | 13.220 | |
[1] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat słupecki a jego terytorium włączono do powiatu konińskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 34). | |||||
[2] 1 kwietnia 1938 roku przeniesiono powiaty kaliski, kolski, koniński i turecki do województwa poznańskiego (Dz. U. z 1937 r. Nr 46, poz. 350). | |||||
[3] 12 kwietnia 1928 r. utworzono powiat miejski w Łodzi (Dz. U. z 1928 r. Nr 45, poz. 426). | |||||
[4] 1 kwietnia 1939 roku do województwa łódzkiego przyłączono: - z woj. kieleckiego: powiaty konecki i opoczyński - z wyjątkiem gmin miejskich Skarżysko-Kamienna i Szydłowiec oraz gmin wiejskich Bliżyn i Szydłowiec (Dz. U. z 1938 r. Nr 27, poz. 240); - z woj. warszawskiego: powiaty kutnowski, łowicki, rawski i skierniewicki (Dz. U. z 1938 r. Nr 27, poz. 240). |
Województwo nowogródzkie
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Województwo nowogródzkie | |||||
baranowicki | 3298 | 161.100 | Baranowicze | 22.893 | |
duniłowicki (lub duniłowiczowski) (do 1922) [1] | 3687 | 112.717 | Duniłowicze | 1.386 | |
dziśnieński (od Dzisna) (do 1922) [2] | 5156 | 170.342 | Głębokie | 4.514 | |
lidzki [3] | 4258 | 183.500 | Lida | 19.490 | |
nieświeski | 1968 | 114.500 | Nieśwież | 7.357 | |
nowogródzki | 2930 | 149.500 | Nowogródek | 9.567 | |
słonimski | 3069 | 126.500 | Słonim | 16.284 | |
stołpecki | 2371 | 99.400 | Stołpce | 6.569 | |
szczuczyński (od 1929) [3] | 2273 | 107.200 | Szczuczyn | (1921) 1.539 |
|
wilejski (do 1922) [4] | 3421 | 103.914 | Wilejka | 3.417 | |
wołożyński | 2799 | 115.500 | Wołożyn | 6.269 | |
[1] 13 kwietnia 1922 r. wyłączono powiat duniłowicki i przyłączono do Ziemi Wileńskiej (Dz. U. z 1922 r. Nr 26, poz. 213). | |||||
[2] 13 kwietnia 1922 r. wyłączono powiat dziśnieński i przyłączono do Ziemi Wileńskiej (Dz. U. z 1922 r. Nr 26, poz. 213). | |||||
[3] 21 maja 1929 r. utworzono szczuczyński z części powiatu lidzkiego i grodzieńskiego (Dz. U. z 1929 r. Nr 33, poz. 307). | |||||
[4] 13 kwietnia 1922 r. wyłączono powiat wilejski i przyłączono do Ziemi Wileńskiej (Dz. U. z 1922 r. Nr 26, poz. 213). |
Województwo poleskie
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Województwo poleskie | |||||
brzeski | 4625 | 216.200 | Brześć nad Bugiem | 50.700 | |
drohiczyński | 2351 | 97.000 | Drohiczyn | (1921) 1.987 |
|
iwacewicki (od 1935) [2] | 3562 | 83.700 | Iwacewicze | (1921) 373 |
|
kobryński | 3545 | 114.000 | Kobryń | 10.101 | |
kosowski (do 1935) [2] | 3578 | 48.586 | Kosów Poleski | 3.256 | |
koszyrski (lub kamień-koszyrski) | 3243 | 95.000 | Kamień Koszyrski | (1921) 1.265 |
|
łuniniecki [3] | 5722 | 109.300 | Łuniniec | 8.721 | |
piński [3] | 5587 | 183.600 | Pińsk | 31.913 | |
prużański | 2644 | 108.600 | Prużana | 8.013 | |
sarneński (do 1930) [1][3] | 5441 | 131.652 | Sarny | 5.931 | |
stoliński (od 1923) [3] | 5389 | 124.800 | Stolin | 6.328 | |
[1] 16 grudnia 1930 r. powiat sarneński zmienił przynależność z województwa poleskiego do województwa wołyńskiego (Dz. U. z 1930 r. Nr 82, poz. 649). | |||||
[2] 1 kwietnia 1935 r. zniesiono powiat kosowski a z jego terytorium utworzono powiat iwacewicki (Dz. U. z 1929 r. Nr 35, poz. 318; zm. Dz. U. z 1931 r. Nr 111, poz. 867). | |||||
[3] 1 stycznia 1923 r. utworzono powiat stoliński z części powiatów łuninieckiego, sarneńskiego i pińskiego (Dz. U. z 1922 r. Nr 116, poz. 1051). |
Województwo pomorskie
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Województwo pomorskie | |||||
brodnicki | 912 | 56.300 | Brodnica | 8.521 | |
bydgoski (od 1938) [1] | 1334 | 58.100 | Bydgoszcz | 117.200 | |
Bydgoszcz miasto (od 1938) [1] | 75 | 117.200 | Bydgoszcz | 117.200 | |
chełmiński | 738 | 52.800 | Chełmno | 12.531 | |
chojnicki | 1854 | 76.900 | Chojnice | 14.255 | |
działdowski (do 1938) [2] | 842 | 42.700 | Działdowo | 5.103 | |
Gdynia miasto (od 1929) [4] | 66 | 38.600 | Gdynia | (1936) 38.600 |
|
gniewski (do 1932) [3] | 417 | 27.161 | Gniew | 3.639 | |
Grudziądz miasto | 28 | 54.000 | Grudziądz | 54.000 | |
grudziądzki | 758 | 42.800 | Grudziądz | 54.000 | |
Inowrocław miasto (od 1938) [1] | 37 | 34.400 | Inowrocław | 34.400 | |
inowrocławski (od 1938) [1] | 1267 | 67.500 | Inowrocław | 34.400 | |
kartuski [4] | 1302 | 68.700 | Kartuzy | 5.055 | |
kościerski | 1162 | 51.700 | Kościerzyna | 7.379 | |
lipnowski (od 1938) [1] | 1535 | 104.500 | Lipno | 10.415 | |
lubawski (od Lubawa) | 833 | 53.600 | Nowe Miasto Lubawskie | 4.473 | |
morski (od 1927) [4] | 1281 | 79.900 | Gdynia (od 1928 Wejherowo) [4] |
31.210 | |
nieszawski (od 1938) [1] | 1278 | 117.900 | Nieszawa | 2.904 | |
pucki (do 1926) [4] | 590 | 27.973 | Puck | 2.792 | |
rypiński (od 1938) [1] | 1188 | 84.900 | Rypin | 8.348 | |
sępoleński | 681 | 31.600 | Sępolno | 3.992 | |
starogardzki [3] | 1127 | 71.800 | Starogard | 13.356 | |
szubiński (od 1938) [1] | 917 | 47.800 | Szubin | 3.271 | |
świecki | 1533 | 88.000 | Świecie | 8.729 | |
tczewski [3] | 716 | 67.400 | Tczew | 22.500 | |
Toruń miasto | 59 | 61.900 | Toruń | 61.900 | |
toruński | 864 | 52.300 | Toruń | 61.900 | |
tucholski | 1039 | 41.200 | Tuchola | 5.477 | |
wąbrzeski | 673 | 49.900 | Wąbrzeźno | 8.591 | |
wejherowski (do 1928) [4] | 789 | 43.755 | Wejherowo (do 1928) [4] | 8.786 | |
włocławski (od 1938) [1] | 1325 | 147.800 | Włocławek | 56.000 | |
wyrzyski (od 1938) [1] | 1101 | 64.900 | Wyrzysk | 1.642 | |
[1] 1 kwietnia 1938 r. dokonano zmian granic województwa. Z województwa poznańskiego przyłączono powiaty wyrzyski, szubiński, bydgoski i inowrocławski, powiaty miejskie Bydgoszcz i Inowrocław oraz części powiatu mogileńskiego (miasto Kruszwica i gminy Kruszwica i Chełmce, które przyłączono do powiatu inowrocławskiego - Dz. U. z 1938 r. Nr 19, poz. 154) a z województwa warszawskiego przyłączono powiaty: nieszawski, rypiński, lipnowski i włocławski (Dz. U. z 1937 r. Nr 46, poz. 350). | |||||
[2] 1 kwietnia 1938 roku powiat działdowski przyłączono do woj. warszawskiego (Dz. U. z 1937 r. Nr 46, poz. 350). | |||||
[3] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat gniewski a jego obszar włączono do powiatów starogardzkiego i tczewskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 3, poz. 19). | |||||
[4] 1 stycznia 1927 r. utworzono powiat morski z siedzibą w Gdyni z większości powiatu puckiego (pozostały obszar włączono do powiatu wejherowskiego) oraz z części powiatu wejherowskiego, łącznie z Gdynią (Dz. U. z 1926 r. Nr 117, poz. 678; Dz. U. z 1926 r. Nr 128, poz. 760). 21 marca 1928 r. włączono do powiatu morskiego powiat wejherowski z wyjątkiem gmin Linja, Tłuczewo, Niepoczołowice, Zakrzewo i Kętrzyno włączonych do powiatu kartuskiego i przeniesiono siedzibę z Gdyni do Wejherowa (Dz. U. z 1928 r. Nr 25, poz. 221). 24 stycznia 1929 wyłączono z powiatu morskiego gminę miejską Gdynia i utworzono z niej odrębny powiat miejski (Dz. U. z 1929 r. Nr 4, poz. 35). |
Województwo poznańskie
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Województwo poznańskie | |||||
bydgoski (do 1938) [3] | 1334 | 58.100 | Bydgoszcz | 117.200 | |
Bydgoszcz miasto (do 1938) [3] | 75 | 117.200 | Bydgoszcz | 117.200 | |
chodzieski | 893 | 44.500 | Chodzież | 7.511 | |
czarnkowski | 919 | 43.300 | Czarnków | 4.737 | |
Gniezno miasto (od 1928) [1] | 18 | 30.700 | Gniezno | 30.700 | |
gnieźnieński [1][11] | 1126 | 57.300 | Gniezno [1] | 30.700 | |
gostyński | 701 | 55.900 | Gostyń | 6.815 | |
grodziski (do 1932) [4] | 430 | 35.672 | Grodzisk | 5.604 | |
Inowrocław miasto (od 1928 do 1938) [1][3] | 37 | 34.400 | Inowrocław | 34.400 | |
inowrocławski (do 1938) [1][3] | 994 | 48.600 | Inowrocław [1] | 34.400 | |
jarociński [8] | 1124 | 87.500 | Jarocin | 8.688 | |
kaliski (od 1938) [2] | 1478 | 196.700 | Kalisz | 68.300 | |
kępiński [7] | 1179 | 86.800 | Kępno | 7.182 | |
kolski (od 1938) [2] | 1097 | 109.800 | Koło | 13.771 | |
koniński (od 1938) [2] | 2152 | 188.000 | Konin | 10.300 | |
kościański [9] | 1057 | 78.900 | Kościan | 10.200 | |
koźmiński (do 1932) [5] | 453 | 34.496 | Koźmin | 4.999 | |
krotoszyński [5] | 915 | 75.500 | Krotoszyn | 12.969 | |
leszczyński | 827 | 61.200 | Leszno | 19.400 | |
międzychodzki | 755 | 31.000 | Międzychód | 5.126 | |
mogileński [3][10] | 1059 | 70.300 | Mogilno | 5.200 | |
nowotomyski [4] | 1276 | 87.300 | Nowy Tomyśl | 2.550 | |
obornicki | 966 | 50.400 | Oborniki | 5.244 | |
odolanowski (do 1932) [6] | 629 | 43.217 | Odolanów | 2.437 | |
ostrowski [6] | 1194 | 104.100 | Ostrów Wielkopolski | 24.400 | |
ostrzeszowski (do 1932) [7] | 572 | 40.082 | Ostrzeszów | 5.413 | |
pleszewski (do 1932) [8] | 483 | 38.234 | Pleszew | 7.638 | |
Poznań miasto [13] | 77 | 246.500 | Poznań | 246.500 | |
poznański (od 1925) [12] | 1227 | 91.200 | Poznań | 246.500 | |
poznański wschodni (do 1924) [12] | 664 | 51.530 | Poznań | 169.793 | |
poznański zachodni (do 1924) [12] | 638 | 45.337 | Poznań | 169.793 | |
rawicki | 523 | 49.900 | Rawicz | 10.827 | |
strzelneński (lub strzeliński) (do 1932) [10] | 615 | 39.913 | Strzelno | 4.927 | |
szamotulski | 1076 | 67.700 | Szamotuły | 8.307 | |
szubiński (do 1938) [3] | 917 | 47.800 | Szubin | 3.271 | |
śmigielski (do 1932) [9] | 554 | 37.955 | Śmigiel | 3.754 | |
średzki | 800 | 49.900 | Środa | 8.087 | |
śremski | 921 | 57.300 | Śrem | 7.652 | |
turecki (od 1938) [2] | 1591 | 130.500 | Turek | 9.421 | |
wągrowiecki | 1037 | 54.300 | Wągrowiec | 7.555 | |
witkowski (do 1927) [11] | 588 | 30.248 | Witkowo | 1.605 | |
wolsztyński | 754 | 47.900 | Wolsztyn | 4.580 | |
wrzesiński [11] | 608 | 43.700 | Września | 8.148 | |
wyrzyski (do 1938) [3] | 1163 | 66.900 | Wyrzysk | 1.642 | |
żniński | 739 | 41.500 | Żnin | 5.090 | |
[1] 12 kwietnia 1928 r. utworzono powiaty miejskie w Gnieźnie i Inowrocławiu (Dz. U. z 1928 r. Nr 45, poz. 426). | |||||
[2] 1 kwietnia 1938 roku do woj. poznańskiego przeniesiono powiaty kaliski, kolski, koniński i turecki z woj. łódzkiego (Dz. U. z 1937 r. Nr 46, poz. 350). | |||||
[3] 1 kwietnia 1938 roku z woj. poznańskiego wyłączono powiaty wyrzyski, szubiński, bydgoski i inowrocławski, powiaty miejskie Bydgoszcz i Inowrocław oraz części powiatu mogileńskiego (miasto Kruszwica i gminy Kruszwica i Chełmce, które przyłączono do powiatu inowrocławskiego - Dz. U. z 1938 r. Nr 19, poz. 154) i włączono je do woj. pomorskiego (Dz. U. z 1937 r. Nr 46, poz. 350). | |||||
[4] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat grodziski, a jego terytorium włączono do powiatu nowotomyskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 35). | |||||
[5] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat koźmiński, a jego terytorium włączono do powiatu krotoszyńskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 35). | |||||
[6] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat odolanowski, a jego terytorium włączono do powiatu ostrowskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 35). | |||||
[7] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat ostrzeszowski, a jego terytorium włączono do powiatu kępińskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 35). | |||||
[8] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat pleszewski, a jego terytorium włączono do powiatu jarocińskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 35). | |||||
[9] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat śmigielski, a jego terytorium włączono do powiatu kościańskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 35). | |||||
[10] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat strzelneński, a jego terytorium włączono do powiatu mogileńskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 35). | |||||
[11] 1 kwietnia 1927 r. zniesiono powiat witkowski, a jego terytorium włączono do powiatu gnieźnieńskiego i wrzesińskiego (Dz. U. z 1927 r. Nr 17, poz. 130). | |||||
[12] 1 stycznia 1925 r. zniesiono powiaty poznański wschodni i poznański zachodni i utworzono z ich terytorium powiat poznański (Dz. U. z 1924 r. Nr 117, poz. 1044). | |||||
[13] 29 stycznia 1925 r. zniesiono starostwo grodzkie w Poznaniu przekazując jego uprawnienia prezydentowi miasta (Dz. U. z 1925 r. Nr 8, poz. 61) |
Województwo stanisławowskie
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Województwo stanisławowskie | |||||
bohorodczański (do 1932) [2] | 854 | 70.212 | Bohorodczany | 2.615 | |
doliński | 2397 | 118.400 | Dolina | 9.616 | |
horodeński | 849 | 92.900 | Horodenka | 12.200 | |
kałuski | 1137 | 102.300 | Kałusz | 12.100 | |
kołomyjski [4] | 1339 | 176.000 | Kołomyja | 33.800 | |
kosowski | 1839 | 93.900 | Kosów Huculski | 5.653 | |
nadwórniański [2] | 2472 | 140.700 | Nadwórna | 8.716 | |
peczeniżyński (do 1929) [4] | 496 | 43.085 | Peczeniżyn | 5.984 | |
rohatyński | 1147 | 127.300 | Rohatyn | 7.513 | |
skolski (do 1932) [3] | 1268 | 50.310 | Skole | 5.989 | |
stanisławowski [2] | 1249 | 198.400 | Stanisławów | 60.000 | |
stryjski [3] | 2081 | 152.600 | Stryj | 30.500 | |
śniatyński | 567 | 78.000 | Śniatyń | 10.800 | |
tłumacki | 934 | 116.000 | Tłumacz | 6.836 | |
turczański (do 1931) [1] | 1459 | 76.645 | Turka | 10.030 | |
żydaczowski | 883 | 83.800 | Żydaczów | 4.534 | |
[1] 17 kwietnia 1931 roku z woj. stanisławowskiego wyłączono powiat turczański i włączono do woj. lwowskiego (Dz. U. z 1931 r. Nr 34, poz. 238). | |||||
[2] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat bohorodczański a jego obszar włączono do powiatów nadwórniańskiego i stanisławowskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 37). | |||||
[3] 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat skolski a jego obszar włączono do powiatów stryjskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 37). | |||||
[4] 1 kwietnia 1929 r. zniesiono powiat peczeniżyński a jego obszar włączono do powiatu kołomyjskiego (Dz. U. z 1929 r. Nr 20, poz. 190). |
Województwo śląskie
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Województwo śląskie | |||||
bielski | 339 | 59.500 | Bielsko | 25.400 | |
Bielsko miasto | 10 | 25.400 | Bielsko | 25.400 | |
cieszyński [4][6] | 1305 | 176.600 | Cieszyn | 28.000 | |
frysztacki (od 1938) [5][6] | 262 | 143.000 | Frysztat | ? | |
Katowice miasto | 42 | 126.200 | Katowice | 126.200 | |
katowicki [2][3] | 213 | 357.300 | Katowice | 126.200 | |
Królewska Huta miasto (od 1934 Chorzów) [1] | 32 | 128.900 | Królewska Huta (od 1934 Chorzów) | 128.900 | |
lubliniecki | 715 | 45.200 | Lubliniec | 8.512 | |
pszczyński [2] | 1046 | 151.500 | Pszczyna | 7.240 | |
rudzki (do 1924) [2] | 106 | 52.159 | Ruda | ? | |
rybnicki [2] | 890 | 212.900 | Rybnik | 23.000 | |
świętochłowicki (do 1939) [2] [3] | 80 | 201.200 | Świętochłowice | 26.706 | |
tarnogórski [3] | 268 | 107.000 | Tarnowskie Góry | 15.500 | |
[1] 1 lipca 1934 przemianowano miasto Królewska Huta na Chorzów (Dz. Ust. Śl. z 1934 r. nr 13, poz. 24). | |||||
[2] 15 lutego 1924 zniesiono powiat rudzki, a jego terytorium włączono do powiatów katowickiego, pszczyńskiego, rybnickiego i świętochłowickiego (Dz. U. Śl. z 1924 r. nr 5, poz. 20). | |||||
[3] 7 marca 1939 zniesiono powiat świętochłowicki, a jego terytorium włączono do powiatów katowickiego i tarnogórskiego (Dz. U. Śl. z 1939 r. nr 6, poz. 15). | |||||
[4] 31 października 1938 do Polski z Czechosłowacji przyłączono cieszyński zachodni (czeskocieszyński), który zintegrowano z polskim powiatem cieszyńskim (wschodnim) (Dz. U. Śl. z 1938 r. Nr 18 poz. 35) | |||||
[5] 31 października 1938 do Polski z Czechosłowacji przyłączono powiat frysztacki (Dz. U. Śl. z 1938 r. Nr 18 poz. 35) | |||||
[6] 16 listopada 1938 do Polski z Czechosłowacji przyłączono skrawki powiatów frydeckiego i czadeckiego o łącznej powierzchni 641 km², które 1 lutego 1939 przyłączono do polskich powiatów frysztackiego i cieszyńskiego (Dz. U. Śl. z 1939 r. Nr 2 poz. 6). |
Województwo tarnopolskie
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Województwo tarnopolskie | |||||
borszczowski | 1067 | 103.300 | Borszczów | 6.235 | |
brodzki | 1125 | 91.300 | Brody | 16.400 | |
brzeżański | 1135 | 103.800 | Brzeżany | 11.600 | |
buczacki | 1208 | 139.100 | Buczacz | 11.100 | |
czortkowski | 734 | 84.000 | Czortków | 19.000 | |
husiatyński (do 1925) [1] | 873 | 85.991 | Husiatyn | 2.104 | |
kamionecki | 1000 | 82.100 | Kamionka Strumiłowa | 7.935 | |
kopyczyniecki (od 1925) [1] | 841 | 88.600 | Kopyczyńce | 8.732 | |
podhajecki | 1018 | 95.700 | Podhajce | 5.743 | |
przemyślański | 927 | 89.900 | Przemyślany | 5.391 | |
radziechowski | 1022 | 69.300 | Radziechów | 5.440 | |
skałacki | 876 | 89.200 | Skałat | 7.223 | |
tarnopolski | 1231 | 142.200 | Tarnopol | 33.900 | |
trembowelski | 789 | 84.300 | Trembowla | 7.840 | |
zaleszczycki | 684 | 72.000 | Zaleszczyki | 4.114 | |
zbaraski | 740 | 65.600 | Zbaraż | 7.673 | |
zborowski | 941 | 81.400 | Zborów | 5.182 | |
złoczowski | 1195 | 118.600 | Złoczów | 13.000 | |
[1] 1 lipca 1925 przeniesiono siedzibę urzędu starostwa powiatu husiatyńskiego z Husiatyna do Kopyczyniec a nazwę powiatu zmieniono na powiat kopyczyniecki (M.P. z 1925 r. Nr 160, poz. 717) |
Miasto stołeczne Warszawa
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Miasto stołeczne Warszawa | |||||
południowo-warszawski (od 1928) [1] [2] | 50 | 307.100 | Warszawa | 1.179.500 | |
północno-warszawski (od 1928) [1] [2] | 31 | 478.200 | Warszawa | 1.179.500 | |
prasko-warszawski (od 1928) [1] | 50 | 176.100 | Warszawa | 1.179.500 | |
śródmiejsko-warszawski (od 1931) [2] | 10 | 218.100 | Warszawa | 1.179.500 | |
[1] 24 sierpnia 1928 r. utworzono powiaty: południowo-warszawski, północno-warszawski i prasko-warszawski (Dz. U. z 1928 r. Nr 72, poz. 647). | |||||
[2] 1 kwietnia 1931 r. utworzono powiat śródmiejsko-warszawski z części powiatów południowo-warszawskiego i północno-warszawskiego (Dz. U. z 1931 r. Nr 26, poz. 155). |
Województwo warszawskie
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Województwo warszawskie | |||||
błoński | 1074 | 143.800 | Grodzisk | 15.678 | |
ciechanowski | 1209 | 78.800 | Ciechanów | 13.954 | |
działdowski (od 1938) [3] | 842 | 42.700 | Działdowo | 5.103 | |
garwoliński (od 1939) [4] | 2044 | 175.700 | Garwolin | 6.262 | |
gostyniński | 1147 | 81.600 | Gostynin | 7.783 | |
grójecki | 1699 | 132.400 | Grójec | 9.518 | |
kutnowski (do 1939) [2] | 922 | 108.000 | Kutno | 23.400 | |
lipnowski (do 1938) [1] | 1535 | 104.500 | Lipno | 10.415 | |
łomżyński (od 1939) [4] | 2657 | 168.200 | Łomża | 25.065 | |
łowicki (do 1939) [2] | 1258 | 104.800 | Łowicz | 17.613 | |
makowski | 1136 | 65.600 | Maków Mazowiecki | 6.645 | |
miński | 1228 | 111.100 | Mińsk Mazowiecki | 13.500 | |
mławski | 1486 | 103.100 | Mława | 19.584 | |
nieszawski (do 1938) [1] | 1278 | 117.900 | Nieszawa | 2.904 | |
ostrołęcki (od 1939) [4] | 2281 | 112.600 | Ostrołęka | 14.100 | |
ostrowski (od 1939) [4] | 1467 | 99.800 | Ostrów Mazowiecka | 17.611 | |
płocki | 1485 | 128.100 | Płock | 33.000 | |
płoński | 1289 | 81.400 | Płońsk | 10.393 | |
przasnyski | 1410 | 69.100 | Przasnysz | 7.838 | |
pułtuski | 1527 | 118.100 | Pułtusk | 16.800 | |
radzymiński | 1076 | 97.500 | Radzymin | 6.780 | |
rawski (do 1939) [2] | 1327 | 93.500 | Rawa Mazowiecka | 9.200 | |
rypiński (do 1938) [1] | 1214 | 86.600 | Rypin | 8.348 | |
sierpecki | 1204 | 84.900 | Sierpc | 10.051 | |
skierniewicki (do 1939) [2] | 831 | 71.000 | Skierniewice | 20.191 | |
sochaczewski | 1052 | 75.200 | Sochaczew | 10.822 | |
sokołowski (od 1939) [4] | 1276 | 83.900 | Sokołów Podlaski | 11.900 | |
warszawski | 1766 | 318.500 | Warszawa | 1.179.500 | |
węgrowski (od 1939) [4] | 1301 | 88.800 | Węgrów | 9.416 | |
włocławski (do 1938) [1] | 1325 | 147.800 | Włocławek | 56.000 | |
[1] 1 kwietnia 1938 r. wyłączono powiaty nieszawski, rypiński, lipnowski oraz włocławski i przyłączono je do woj. pomorskiego (Dz. U. z 1937 r. Nr 46, poz. 350). | |||||
[2] 1 kwietnia 1939 r. wyłączono powiaty kutnowski, łowicki, rawski oraz skierniewicki i przyłączono je do woj. łódzkiego (Dz. U. z 1938 r. Nr 27, poz. 240). | |||||
[3] 1 kwietnia 1938 roku do woj. warszawskiego przyłączono powiat działdowski z woj. pomorskiego (Dz. U. z 1937 r. Nr 46, poz. 350). | |||||
[4] 1 kwietnia 1939 roku do woj. warszawskiego przyłączono: - z woj. lubelskiego: powiaty garwoliński, sokołowski i węgrowski oraz gminę Irena z powiatu puławskiego, którą wg Dz. U. z 1939 r. Nr 14, poz. 82 przyłączono do powiatu garwolińskiego; (Dz. U. z 1938 r. Nr 27, poz. 240); - z woj. białostockiego: powiaty łomżyński, ostrołęcki i ostrowski (Dz. U. z 1938 r. Nr 27, poz. 240). |
Województwo wileńskie*
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
*Ziemia Wileńska (od 1926 województwo wileńskie) | |||||
brasławski | 4217 | 143.100 | Brasław | (1921) 1.587 |
|
duniłowicki (lub duniłowiczowski) (do 1925) [4] | 3849 | 112.911 | Duniłowicze | 1.386 | |
dziśnieński (od Dzisna) | 3968 | 159.900 | Głębokie | 7.544 | |
mołodeczański (od 1927) [3] | 1898 | 91.300 | Mołodeczno | 5.964 | |
oszmiański [3] | 2362 | 104.600 | Oszmiana | 7.334 | |
postawski (od 1926) [4] | 3050 | 99.900 | Postawy | (1921) 974 |
|
święciański | 4017 | 136.500 | Święciany | 5.893 | |
trocki (do 1923 ?) [2] | ? | ? | Troki | ok. 2.000 | |
wilejski [3] | 3427 | 131.100 | Wilejka | 5.848 | |
wileński (do 1923 ?) [1][2] | ? | ? | Wilno [1] | ok. 129.000 | |
wileńsko-trocki (od Troki) (od 1923 ?) | 5967 | 214.500 | Wilno | 195.100 | |
Wilno miasto [1] | 105 | 195.100 | Wilno | 195.100 | |
[1] 28 maja 1919 r. utworzono powiat miejski w Wilnie (Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 5, poz. 40), zniesiony 11 grudnia 1920 r. (Dz. Urz. TKR z 1920 r. Nr 8, Dekret Nr 35 z dnia 29 listopada 1920 r.), przywrócony w 1921 r. (Dz. Urz. TKR z 1921 r. Nr 9 (19), Dekret Nr 96 z dnia 18 lutego 1921 r.). | |||||
[2] Około 1923 r. (dokładna data nieznana) powiaty wileński i trocki połączono w jeden powiat wileńsko-trocki | |||||
[3] 1 kwietnia 1927 r. utworzono powiat mołodeczański z części obszaru powiatów wilejskiego i oszmiańskiego (Dz. U. z 1925 r. Nr 67, poz. 472; zm. Dz. U. z 1926 r. Nr 26, poz. 158; zm. Dz. U. z 1927 r. Nr 8, poz. 62). | |||||
[4] 1 stycznia 1926 r. utworzono powiat postawski z powiatu duniłowickiego (Dz. U. z 1925 r. Nr 67, poz. 472). |
Województwo wołyńskie
Powiat | Pow.km² | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Województwo wołyńskie | |||||
dubieński (lub dubnowski) | 3275 | 226.700 | Dubno | 12.696 | |
horochowski | 1757 | 122.100 | Horochów | 5.991 | |
kostopolski (od 1925) [2] | 3496 | 159.600 | Kostopol | 6.523 | |
kowelski | 5682 | 255.100 | Kowel | 27.653 | |
krzemieniecki | 2790 | 243.000 | Krzemieniec | 19.997 | |
lubomelski | 2054 | 85.500 | Luboml | 4.111 | |
łucki | 4767 | 290.800 | Łuck | 37.737 | |
ostrogski (do 1924) [3] | 818 | 56.595 | Ostróg | 12.975 | |
rówieński [2] | 2898 | 252.800 | Równe | 40.788 | |
sarneński (od 1930) [1] | 5478 | 181.300 | Sarny | 7.587 | |
włodzimierski | 2208 | 150.400 | Włodzimierz | 24.609 | |
zdołbunowski (od 1925) [3] | 1349 | 118.300 | Zdołbunów | 10.228 | |
[1] 16 grudnia 1930 r. przyłączono do woj. wołyńskiego powiat sarneński z woj. poleskiego (Dz. U. z 1930 r. Nr 82, poz. 649). | |||||
[2] 1 stycznia 1925 r. utworzono powiat kostopolski z części powiatu rówieńskiego (Dz. U. z 1924 r. Nr 68, poz. 655). | |||||
[3] 1 stycznia 1925 r. przemianowano powiat ostrogski na zdołbunowski (Dz. U. z 1924 r. Nr 68, poz. 655). |
Najstarsze zachowane nagranie Hymnu Polski w wykonaniu Ignacego Dygasa.
Krótki film o II RP. Przedstawia najważniejszych ludzi z tamtego okresu, ordery, Wojsko Polskie i Kresy Wschodnie.
Kresy Rzeczypospolitej - Ocal Naszą Polskość!
Ważniejsza literatura