II napad UPA na Birczę - napad na miasteczko Bircza, dokonany przez oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii (sotnie "Burłaki" i "Bartla") 29 listopada 1945.

Drugi napad na Birczę UPA rozpoczęła 29 listopada o godz. 22, w jasną, księżycową noc, przy wsparciu ognia moździerzowego. Wielkości sił ukraińskich nie udało się ustalić. Garnizon birczański tworzył wówczas batalion zbiorczy 17 DP, podporządkowany operacyjnie dowódcy 9 DP. Ponadto w Birczy znajdowała się kompania MO oraz kompania KBW.

Birczę ostrzelano ogniem moździerzy i broni maszynowej. Po pięciogodzinnej walce, około godziny 3, upowcy wycofali się. Atak był pozorowany, UPA chodziło o spalenie wsi w okolicach Birczy: Starej Birczy, Rudawki, Boguszówki, Korzeńca, Łomnej i Huty Brzuski, które to zadanie zostało wykonane.

W czasie walki zaobserwowano po stronie polskiej zaniedbania w zakresie ubezpieczenia, dowodzenia, wyszkolenia oraz taktyki. Batalion zbiorczy 17 DP nie przedstawiał wysokiej wartości bojowej, przede wszystkim z powodu słabego wyszkolenia bojowego.

Aby uniemożliwić odsiecz z Przemyśla, drogę zablokowano ściętymi słupami telefonicznymi i drzewami. Powiadomiony drogą radiową o ataku dowódca 9 DP wysłał natychmiast z Przemyśla na pomoc pododdział alarmowy w sile jednej kompanii piechoty (około 100 żołnierzy) na 4 samochodach ciężarowych, jednak wskutek zablokowania drogi oddział nie dojechał na miejsce.

W czasie napadu 6 polskich żołnierzy zostało rozbrojonych i uprowadzonych przez upowców, ale zostali uwolnieni i powrócili do garnizonu. Straty własne podczas napadu wyniosły: 3 zabitych żołnierzy, w tym 2 oficerów. Strat ukraińskich nie udało się ustalić, według Ginalskiego i Wysokińskiego było to 8 zabitych, meldunki UPA mówią o kilku rannych, z których jeden zmarł.

Literatura

• Edmund Ginalski, Eugeniusz Wysokiński - "Dziewiąta Drezdeńska", Warszawa 1984, ISBN 83-1106953-0