Korpus Ochrony Pogranicza, KOP – formacja wojskowa czasu pokoju utworzona w 1924 do ochrony wschodniej granicy II Rzeczypospolitej przed penetracją agentów i terrorystów ze wschodu; w czasie ewentualnego stanu wojny misja KOP miała dobiec końca, a niektóre z jego jednostek miały zasilić oddziały i pododdziały walczącego Wojska Polskiego.

W dniu 1 września 1939 KOP składał się z dowództwa, 1 brygady (Brygada KOP "Polesie"), 7 pułków. Łącznie liczył tylko około 20 tys. żołnierzy. Mało było kadry i żołnierzy doświadczonych, duża zaś liczba rezerwistów wywodzących się z mniejszości narodowych, głównie Ukraińców, Białorusinów i Niemców.[ którzy w większości nie byli lojalni wobec Polski]. Po wybuchu II wojny światowej, dowództwo KOP ewakuowano z Warszawy do Pińska.

2-3 września 1939 151 kompania forteczna "Węgierska Górka" pod dowództwem kpt. Tadeusza Semika broniła fortów w Węgierskiej Górce.

W dniach 6 do 9 września ciężkie walki w rejonie Końskich - Szydłowca i Iłży toczyła 36 DP rez. zmobilizowana głównie z żołnierzy KOP Brygady Podole. W ostatniej fazie walk dywizją dowodził ppłk. Przemysław Nakoniecznikoff - Klukowski.

7-10 września miała miejsce bitwa pod Wizną, w której siłami polskimi dowodził kpt. Władysław Raginis.

Kiedy 17 września 1939 Armia Czerwona przekroczyła w sile 2 Frontów: Białoruskiego i Ukraińskiego (łącznie 750 tys. żołnierzy) granicę wschodnią RP, oddziały i pododdziały KOP stoczyły wiele walk i potyczek z Armią Czerwoną. Brak amunicji i sprzętu oraz wyczerpanie żołnierzy spowodowało, że Rückemann zwolnił żołnierzy z przysięgi i rozwiązał liczące około 3 tys. żołnierzy zgrupowanie. Jednak część z nich przebiła się do Grupy Operacyjnej "Polesie" i brała udział w ostatnich walkach Wojska Polskiego.

Improwizowane Zgrupowanie KOP powstało w rejonie Kuchecka Wola – Kuchcze – Chrapin – Moroczno na podstawie rozkazu dowódcy KOP gen. Wilhelma Orlik-Rückemanna z 21 września 1939. Po ześrodkowaniu liczyło ok. 8700 żołnierzy (w tym 300 oficerów).

W dniach 29-30 września 1939 w bitwie pod Szackiem 4-tysięczna grupa KOP pod dowództwem gen. Wilhelma Orlik-Rückemanna poważnie nadwyrężyła 52 Dywizję Strzelecką Armii Czerwonej.

30 września grupa KOP podjęła dalszy marsz w kierunku Parczewa, aby tam dołączyć do Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Polesie" gen. Kleeberga. Przy próbie przekroczenia szosy Włodawa-Lublin w miejscowości Wytyczno doszło jednak do walki z oddziałami pancernymi Armii Czerwonej nacierającymi od strony Włodawy. Ostatnie jednostki KOP uległy rozproszeniu właśnie w bitwie pod Wytycznem (1 października 1939). Po całodziennych walkach wobec przewagi wroga dowódca grupy KOP rozkazał odwrót i rozwiązał grupę. Oddziały drobnymi grupami przedostały się do lasów i rozpoczęły walkę konspiracyjną.

Wielu żołnierzy KOP zostało zamordowanych w Katyniu (m.in. kpt. Stanisław Zwojszczyk i gen. Henryk Minkiewicz) oraz w Charkowie (m.in. kpt. Rudolf Schreiber). Przegrana wojna obronna 1939 roku stała się kresem istnienia Korpusu Ochrony Pogranicza.