Jan Kryst, ps. "Alan" (ur. 6 kwietnia 1922 w Modlinie, zm. 22 maja 1943 w Warszawie) – żołnierz Armii Krajowej.

Był synem Franciszka (kierowcy, działacza PPS i żołnierza AK). Wychowywał się w Warszawie; uczęszczał do gimnazjum mechanicznego I stopnia, które ukończył kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej. Zdobył srebrną odznakę strzelecką w sekcji strzeleckiej Przysposobienia Wojskowego, należał też do Związku Harcerstwa Polskiego. We wrześniu 1939 uczestniczył ochotniczo w obronie Warszawy na pierwszej linii umocnień; w czasie okupacji pracował jako ślusarz w prywatnej firmie.

Był żołnierzem AK, w Obwodzie Wola Okręgu Warszawa. Chorował na gruźlicę płuc; poznawszy diagnozę, która wróżyła mu rychłą śmierć, wystąpił wiosną 1943 do dowództwa o możliwość wzięcia udziału w akcji odwetowej za masowe rozstrzeliwania, bez względu na ryzyko.

Na ścianie kawiarni Adria przy ul. Moniuszki

Dowództwo Kedywu przychyliło się do jego prośby, wyznaczając mu jako zadanie samotny atak na warszawską restaurację "Adria" (przy ul. Moniuszki 10), często odwiedzaną przez gestapowców. Dnia 22 maja 1943 roku Kryst, zdając sobie sprawę, że szanse na przeżycie są minimalne, zastrzelił w "Adrii" trzech oficerów gestapo (według danych AK, w meldunku niemieckim jako ofiary wymieniono dwóch urzędników cywilnych gestapo i kaprala) oraz prawdopodobnie ranił dwóch innych. Sam również poniósł śmierć przy wycofywaniu się pod osłoną dwóch współtowarzyszy. Jego ciało, wykradzione z kostnicy przy ul. Oczki, zostało złożone w bezimiennym grobie na Cmentarzu Wolskim.

Jego ochotnicza akcja zyskała duży rozgłos. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Walecznych. We wrześniu 1943 w ramach "małego sabotażu" członkowie organizacji "Wawer" wywiesili na ulicy Rogowskiej w Warszawie tabliczki z napisem "ulica Jana Krysta". Został upamiętniony również specjalną tablicą, odsłoniętą w "Adrii" w czasie powstania warszawskiego. Po II wojnie światowej imię Krysta nadano jednej z ulic na warszawskiej Woli.

Źródła

• Andrzej Krzysztof Kunert : Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944. T. I. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987.
• Tomasz Strzembosz : Kryst Jan. W: Polski Słownik Biograficzny. Wrocław – Warszawa – Kraków: Ossolineum, 1970, ss. 490 i n.