3642
2782
2782
Oskar Lange
Oskar Lange

Oskar Ryszard Lange (ur. 27 lipca 1904 w Tomaszowie Mazowieckim, zm. 2 paź­dzier­ni­ka 1965 w Londynie) – ekonomista marksistowski pochodzenia żydowskiego i działacz państwowy, agent NKWD o pseudonimie „Przyjaciel”, zdrajca a Polski.

Syn przemysłowca. Uczęszczał do Szkoły Handlowej Kupiectwa Łódzkiego Studiował na Uniwersytecie Poznańskim, Uni­wer­sytecie Jagiellońskim oraz na uniwersytecie w Londynie.

W latach 1926–1937 pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1927 był członkiem PPS.

W 1937 wyemigrował do USA. W 1944 był wysłannikiem prezydenta Roosevelta do Józefa Stalina. Kilkakrotnie występuje w radzieckich depeszach rozszyfrowanych w Projekcie Venona. W tym samym czasie został zwerbowany przez radzieckiego szpiega Geberta do współpracy z NKWD jako agent wpływu o pseudonimie "Przyjaciel”.

W latach 1938–1945 Lange wykładał na uniwersytecie w Chicago. W latach 1945–1947 ambasador RP w USA, następnie od stycznia do grudnia 1947 delegat RP w ONZ i Radzie Bezpieczeństwa.

Należał do Rady Naczelnej PPS (1945–1948), Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS (1947– 1948) oraz Komisji Politycznej CKW PPS (1948). Od 1948 był członkiem Komitetu Centralnego PZPR.

W 1948 kierował Biurem Studiów CKW PPS. W 1949 uzyskał tytuł profesora zwyczajnego nauk ekonomicznych, od 1952 członek rzeczywisty PAN. Po śmierci Stalina wygłosił apologetyczny referat „Ostatni wkład Józefa Stalina do ekonomii politycznej”.

W latach 1949–1950 prezes Zarządu Centralnego Związku Spółdzielczego. W latach 1949–1956 był prof., a w latach 1952–1955 rektorem Szkoły Głównej Planowania i Statystyki. W latach 1952– 1963 pracownik naukowy PAN. W latach 1955–1957 członek Rady Państwa, następnie zastępca jej przewodniczącego od lutego 1957. Od 1956 prof. UW, w latach 1957–1963 przewodniczący Rady Ekonomicznej przy Radzie Ministrów, a w latach 1957–1959 przewodniczący Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ. Był doradcą ekonomicznym rządu Indii (1955–1956) i Cejlonu (1959).

Od 1947 był posłem na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji. Pełnił liczne funkcje w parlamencie – przewodniczący Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów (1948), przewodniczący Klubu Poselskiego PZPR (1948–1952), przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych (1949–1952), przewodniczący Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu (1951– 1952), przewodniczący Komisji Budżetowej (1952–1955), przewodniczący Komisji Finansowo- Budżetowej (1955–1956), przewodniczący Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów (1957–1961). W 1962 został pierwszym prezesem Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego.

W 1964 został odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej oraz przyznano mu tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Zajmował się ekonomią polityczną, statystyką, ekonometrią i cybernetyką ekonomiczną. Obok Michała Kaleckiego był on jednym z niewielu polskich ekonomistów cenionych na Zachodzie. Autor m.in. książek: Wstęp do ekonometrii (1958), Ekonomia polityczna (tom I 1959, tom II 1965), Całość i rozwój w świetle cybernetyki (1962), Optymalne decyzje (1964), Wstęp do cybernetyki ekonomicznej (1964). Za pracę naukową został wyróżniony dwukrotnie nagrodą państwową I stopnia (1955, 1964).

Jego imieniem nazwana została wrocławska Akademia Ekonomiczna (do 2008, gdy zmieniono nazwę), Aula Główna Szkoły Głównej Handlowej, reprezentacyjna sala na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW, aula w Audytorium Maksimum UW, ulica w Warszawie (na Mokotowie, koło ul. Domaniewskiej), ulica w rodzinnym Tomaszowie Mazowieckim oraz technikum ekonomiczne w Wodzisławiu Śląskim, Chorzowie, Ciechanowie, Gdyni, Kielcach, Mogilnie, Nowym Sączu, Szczecinie, Zamościu, Elblągu, Zawierciu oraz w Zielonej Górze.