Herb Łucka

Łuck – miasto wojewódzkie w II RP, nad rzeką Styr (dopływ Prypeci)-woj.wołyńskie. Po 1945 roku siłą wcielone do ZSRR na mocy paktów rozbiorowych.

Pierwsza wzmianka o Łucku pochodzi z 1085. W 1073 Łuck wszedł w skład księstwa włodzimierskiego. W 1083 na miasto napadają Litwini i Jaćwingowie. W 1321 na Łuck napada Giedymin, osadza w nim swego starostę. W 1325 Lubart wznosi Zamek Dolny, Zamek Górny założony potem przez Olgierda lub Witolda. W 1366 wyprawa Kazimierza Wielkiego na Lubarta. W 1364 król Kazimierz Wielki ufundował biskupstwo wołyńskie z siedzibą biskupa najpierw we Włodzimierzu, a od początku XV w. w Łucku. Biskupstwo łuckie istniało de facto od 1375. Diecezja obejmowała pięć województw: wołyńskie, podlaskie, brasławskie, brzeskie i wielką część Rusi. Z czasem kościołem katedralnym został kościół pw. Św. Trójcy, wybudowany około 1425. W 1539 biskup Falczewski wzniósł kościół kamienny. W 1630 biskup Achacy Grochowski sprowadził do Łucka relikwie św. Recessa Męczennika, który stał się patronem miasta.

W 1429 na zamku w Łucku odbył się trwający od 6 stycznia przez 13 tygodni zjazd monarchów europejskich. Wśród obecnych w Łucku władców byli: wielki książę litewski – Witold; król Polski – Władysław II Jagiełło z królową Zofią; cesarz niemiecki – Zygmunt Luksemburski z cesarzową; król duński – Eryk VII; wielki książę moskiewski – Wasyl Wasyliewicz (zięć Witolda); wielki mistrz zakonu krzyżackiego – Russdorff; wielki mistrz kawalerów mieczowych – Zygfryd; legat papieski; metropolita Rusi – Focyusz, chanowie Tatarów perekopskich i zawołżańskich; hospodar Wołoszczyzny; książęta mazowieccy, pomorscy, śląscy, twerscy i odojewscy, posłowie Cesarza Bizantyjskiego, Jana VIII Paleologa. Przedmiotem obrad był projekt obrony przeciwko grożącej Europie potędze Imperium Ottomańskiego. W 1431 po śmierci Witolda w Łucku zamknął się Świdrygiełło, gdzie go Polacy oblegali. W 1437 Świdrygiełło oddał Łuck Polsce.

Zamek Lubarta

Prawa miejskie Łuck otrzymał w 1432. Oprócz katedry w Łucku wzniesiono kościoły: św. Jakuba, parafialny oo. Dominikanów, Bernardynów, Bonifratrów, Trynitarzy, Brygidek i cerkiew katedralna św. Jana Ewangelisty. Cerkiew pochodziła z XIII w. Pierwszym znanym historii (1326) łuckim biskupem prawosławnym był Teodozjusz. W 1585 władyką był Cyryl Terlecki, który w 1596 podpisał unię brzeską z kościołem katolickim i przysięgę posłuszeństwa papieżowi. Biskup Marcin Szyszkowski założył w Łucku Collegium Societatis Jesu, które znalazło siedzibę w pałacu odstąpionym przez Iwana Czartoryskiego, pierwszego katolika w rodzinie. Na Wołyniu w maju 1919 r. Ukraińcy naddnieprzańscy Petlury stracili na rzecz Polski Łuck. 16 – 18 września 1920 r. Łuck zajęty przez wojska polskie po opuszczeniu przez Rosjan. Grupa gen. Stanisława Hallera oraz 6 armia dochodzi do linii Styru i Stochodu. Rozbita Armia Konna Budionnego zostaje wycofana z frontu.

W czasach I i II Rzeczypospolitej Łuck był siedzibą władz województwa wołyńskiego. W 1939 zaanektowany przez ZSRR na mocy paktów rozbiorowych. Tysiące Polaków zostało przesiedlonych na Syberię.

Herb woj.wołyńskiego

Po niemieckim ataku na ZSRR NKWD zabiło ok. tysiąca więźniów, w tym wielu Polaków. W latach 1941-1944 pod okupacją niemiecką (jako część komisariatu Rzeszy Ukraina); na przedmieściach Łucka bandy i oddziały UPA dokonywały masowych okrutnych mordów na Polakach a domy ich palono.

24 kwietnia 1943 w Wielką Sobotę w kol. Kamieniucha w pow. Łuck bojówka miejscowych pijanych upowców bestialsko morduje 56 Polaków. 27 kwietnia we wsi Sytnica w pow. Łuck ginie 6-osobowa rodzina: matkę-wdowę i jej syna banderowcy porżnęli nożami i udusili, synową (lat 23) oraz 3-letniego wnuka zakłuli bagnetami, natomiast wnuczkę (lat 6) i 6-miesięcznego wnuka zakopali żywcem.

1941–44 Niemcy przy udziale Ukraińców zamordowali ok. 20 tys. czyli zdecydowaną większość miejscowych Żydów. Po wojnie prawie wszystkich Polaków wysiedlono i zamknięto kościoły przerabiając je na magazyny.

W 1982 r. w katedrze łuckiej, wcześniej używanej jako skład węgla, zorganizowano muzeum ateizmu. W miejscu głównego ołtarza wykonano ekspozycję kosmos, wg projektu architekta miejskiego. Spowodowało to częściowe zniszczenie wystroju ołtarza oraz części mebli kościelnych. Zdemontowano ok. 20 cennych obrazów malarzy polskich i zagranicznych z XVIII-XIX w., z których większość nie powróciła już do katedry. W 1771 r. na przedmieściu Krasne urodził się Alojzy Feliński, w początkach XIX wieku rozwijał tu działalność narodową biskup Woronicz, w połowie XIX wieku przebywał tu przez czas dłuższy i pisał swe powieści Józef Ignacy Kraszewski. Przebywała tu też Gabriela Zapolska polska dramatopisarka.

Miasto było centrum powiatu łuckiego. Jest siedzibą rzymsko-katolickiej diecezji łuckiej, dekanatu Łuck, garnizonu Łuck.Od 1991 Łuck znalazł się w granicach niepodległej Ukrainy jako siedziba władz obwodu wołyńskiego. W mieście działa Konsulat Generalny RP.

• Zamek w Łucku z XIV w.
• katedra rzymskokatolicka pw. św. Piotra i Pawła
• katedra prawosławna (były kościół klasztorny bernardynów)
• Wielka Synagoga w Łucku - synagoga z XVII w.

• Janusz Bniewski, polski geolog
• Peter Bondra (ur.1968), słowacki hokeista, menedżer generalny reprezentacji Słowacji.
• ks. Jan Buras, proboszcz rzymskokatolickiej parafii katedralnej, wikariusz generalny diecezji łuckiej.
• Alojzy Feliński (1771-1820), polski poeta i dramatopisarz.
• Zygmunt Szczęsny Feliński, błogosławiony, (ur. 1 XI 1822, Wojutyn k. Łucka (Wołyń), zm. 17 IX 1895, Kraków), syn Ewy, arcybiskup warsz. 1862–83; beatyfikowany 2002; profesor Akad. Duchownej w Petersburgu; zwolennik działań legalnych, sprzeciwiał się ros. represjom; spędził 20 lat na wygnaniu w głębi Rosji.
• Halszka Hulewiczówna (1575-1642), działaczka spoleczna, jedna z fundatorek Bractwa Kijowskiego
• ks. Ludwik Kamilewski, proboszcz łucki (1991-1999, dziekan w Łucku (1991-2000)
• Barbara Kasprowicz, (ur. 14 XII 1936, w Łucku), choreograf, tancerka; współpraca z teatrami operowymi w Warszawie, Poznaniu, Bytomiu; prace choreograficzne, m.in. Giselle A. Adama, Cztery pory roku z muzyką A. Vivaldiego.
• Iow Kondzelewicz (1667-1740), hieromonach, malarz ikon.
• Bolesław Kontrym pseud. Żmudzin i in., (ur. 27 VIII 1898, Zaturce k. Łucka (Wołyń), zm. 2 lub 20 I 1953), Warszawa, major, cichociemny; 1943–44 szef Centrali Służby Śledczej i zca komendanta gł. Państw. Korpusu Bezpieczeństwa; skazany na karę śmierci, stracony.
• Józef Ignacy Kraszewski (1812-1887), polski pisarz, publicysta, wydawca, historyk, działacz społeczny i polityczny.
• Mikołaj Kruszewski, ur. 18 XII 1851, Łuck, zm. 12 XI 1887, Kazań, językoznawca.
• Modest Lewicki (1866-1932), ukraiński pisarz i publicysta.
• Stefan Lewiński, ur. 19 XII 1736, Drohomirczany k. Stanisławowa, zm. 23 I 1806, sekretarz Gabinetu króla i Rady Nieustającej od ok. 1775, biskup unicki łucki 1787–95 i od 1798.
• Wacław (Wiaczesław) Lipiński (1882-1931), ukraiński i polski historyk, publicysta.
• Lubart (Dymitr) (zm. 1384), książę włodzimierski i łucki, budowniczy zamku.
• ks. Augustyn Mednis (1932-2007), kustosz Muzeum Diecezjalnego w Łucku.
• Albrecht Radziwiłł (1558-1592), Książę, ordynat na Ołyce i Nieświeżu, marszałek nadworny litewski, marszałek wielki litewski, starosta łucki.
• Florian Siwicki (ur. 1925), polski generał, szef Sztabu Generalnego LWP, jeden z autorów stanu wojennego w PRL, członek WRON.
• Łesia Ukrainka (Larysa Kosacz-Kwitka) (1871-1931), wybitna ukraińska poetka, pisarka i krytyk literacki.
• Gabriela Zapolska (1857-1921), polska dramatopisarka, powieściopisarka, publicystka i aktorka.