Republika Kołkowska- dywersyjna enklawa na terytorium II RP utworzona w okresie od marca do 4 listopada 1943 roku przez Ukraińską Powstańczą Armię na terytorium Wołynia wyzwolonym od wojsk niemieckich. Polska samoobrona, wraz z 3000 kołkowskich uchodźców, udała się do Przebraża.

Republika obejmowała sukcesywnie zajmowane przez oddziały UPA tereny rejonów: maniewickiego, rożyszczeńskiego, kiwercowskiego w obwodzie wołyńskim oraz rejonu radziwiłłowskiego w obwodzie rówieńskim, o powierzchni około 2500 km2.

Nazwa pochodzi od miasteczka Kołki. Blokada zorganizowana przez ukraińskie oddziały partyzanckie spowodowała ewakuację władz niemieckich i polskiej ludności cywilnej. Niemcy zorganizowali dwa transporty ewakuacyjne - 5 i 13 czerwca, wraz z drugim transportem wycofała się załoga niemiecka. W transportach wyjechała większość polskiej ludności cywilnej. Po wyjeździe Niemców miejscowość zajął oddział UPA pod dowództwem Mykoły Kowtuniuka Oleha, należący do kurenia Stepana Kowala Rubaszenki.

W Kołkach umieszczono sztab grupy UPA "Turiw", którą początkowo dowodził Mykoła Kowtuniuk, a następnie Jurij Stelmaszczuk Rudyj. Znajdowała się tutaj również szkoła podoficerska UPA, prowadzono kursy minerski, artyleryjski i sanitarny.

Na terenie Republiki Kołkowskiej nacjonaliści ukraińscy po zajęciu Kołek 13 czerwca 1943 dokonali zbrodni na Polakach - spalono około 40 osób w miejscowym drewnianym kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. W tych zbrodniach w samym miasteczku zginęło łącznie 68 Polaków, 1 Ukrainiec i 6 Rosjan.

Republika została rozbita przez frontowe jednostki niemieckie, z użyciem lotnictwa i artylerii, do 4 listopada 1944.

Literatura

• Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, Warszawa 2000 , Wydawnictwo "von Borowiecky"; ISBN 83-87689-34-3