Jürgen Stroop przed polskim sądem (1951)

Jürgen (Josef) Stroop (ur. 26 września 1895 w Detmold (Księstwo Lippe), zm. przez powieszenie 6 marca 1952 w Warszawie) – SS-Gruppenführer, niemiecki narodowy socjalista (nazista), zbrodniarz hitlerowski, odpowiedzialny m.in. za krwawe stłumienie powstania w getcie warszawskim, autor tzw. Raportu Stroopa.

Urodził się w Detmoldzie i otrzymał na chrzcie imię Josef, które zmienił w 1941 na bardziej "nordycko" brzmiące Jürgen (ku pamięci swego zmarłego zaraz po urodzeniu pierworodnego syna, noszącego właśnie to imię). Stroop, mimo że urodził się w rodzinie katolickiej, ożenił się z protestantką i z wyboru został wyznawcą oficjalnej pseudopogańskiej religii starogermańskiej III Rzeszy, określając się oficjalnie w dokumentach jako "Gottgläubig" (pl., właściwie "wierzący w nowo pogańskiego boga").

W czasie I wojny światowej walczył na różnych frontach, gdzie za odniesione rany został odznaczony w 1915 Krzyżem Żelaznym II klasy oraz w 1916 Krzyżem Zasługi Księstwa Lippe.

Po wojnie aktywnie udzielał się w organizacjach kombatanckich, m.in. prowadził regionalne pismo byłych żołnierzy ze swego dawnego księstwa Lippe. Pracował wówczas w urzędzie katastralnym. Mając wykształcenie podstawowe, do końca życia odbył tylko kilka szkoleń zawodowych, wojskowych i partyjnych.

Do SS wstąpił 1 lipca 1932 i stale awansował, osiągając pod koniec wojny stopień SS-Gruppenführera. 1 września 1932 wstąpił też do NSDAP.

W styczniu 1933 dowodził w kraju związkowym Lippe-Detmold agitacją NSDAP przed wyborami uzupełniającymi do Landtagu, które miały charakter propagandowy dla nazistów, wobec spadku poparcia wyborczego w ostatnich wyborach do Reichstagu w 1932. Zwycięstwo NSDAP w wyborach do landtagu Lippe przyczyniło się do przyznania urzędu kanclerskiego Adolfowi Hitlerowi. Dzięki temu Stroop poznał osobiście Hitlera, Hermanna Göringa i innych głównych nazistów. Przede wszystkim jednak poznał osobiście Heinricha Himmlera – przywódcę SS, którego do końca życia ubóstwiał i któremu zawdzięczał większość swych awansów wojskowych.

W 1938 roku brał udział w zajęciu czechosłowackiego Kraju Sudeckiego przez Niemcy, po czym w zdobytych Czechach został dowódcą SS w Karlowych Warach.

Po wybuchu II wojny światowej pełnił służbę w Polsce w stopniu Oberführera SS i pułkownika policji – w październiku 1939 brał aktywny udział w mordowaniu ludności żydowskiej i polskiej Poznania, a następnie Krotoszyna, Wrześni, Śremu i Gniezna – stosował także brutalne represje wobec mieszkańców miasta.

Od września 1942 jako specjalista do zwalczania partyzantów prowadził akcje przeciwko ruchowi oporu na Ukrainie i Kaukazie – m.in. w miastach Nikołajew, Kirowohrad i Chersoń, gdzie pełnił funkcję dowódcy oddziałów SS i policji. Jego zadaniem było m.in. zabezpieczenie budowy autostrady D4 Lwów-Donieck (wówczas Stalino). Przygotowywał się też wówczas do objęcia dowództwa nad Gruzją i Armenią, które jednak nie zostały zdobyte.

Następnie, jako komendant policji w dystrykcie Galicja doskonalił techniki masowej eksterminacji Żydów.

Od 19 kwietnia do 16 maja 1943 przeprowadził likwidację getta warszawskiego, podczas której stłumiono w nim powstanie. Efektem było całkowite zburzenie i zlikwidowanie getta oraz śmierć zdecydowanej większości z dziesiątek tysięcy jego mieszkańców. W trakcie akcji hitlerowcy dopuszczali się szczególnie wielkich okrucieństw i zbrodni na mieszkańcach getta, oraz przeprowadzili mnóstwo masowych egzekucji – Stroop rozkazał zwalczać bojowników żydowskich ogniem, nakazując podpalanie wszystkich schronów, bunkrów i kryjówek. Osobiście wysadził w powietrze Wielką Synagogę i sporządził nawet sprawozdanie o całej operacji w formie albumu, będącego zresztą doskonałym dowodem popełnionych przez niego zbrodni (album ten był po wojnie dowodem w procesie norymberskim). Za skutecznie przeprowadzoną likwidację getta, Stroop został odznaczony Żelaznym Krzyżem I klasy.

Od września 1943 Stroop działał w Grecji, bezpośrednio w trakcie przejęcia terenu Grecji z okupacji włoskiej przez Niemców po ogłoszeniu 8 września 1943 zawieszenia broni Włoch z aliantami zachodnimi. Jako Wyższy Dowódca SS i Policji (HSSPF) w Atenach zreorganizował grecką administrację policyjną i przeprowadził deportację kilkunastu tysięcy greckich Żydów do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau i (kilka tysięcy) do obozu w Warszawie. W tym okresie Stroop nominowany został do stopnia Gruppenführera SS.

Jürgen Stroop (pośrodku, w czapce polowej) w płonącym getcie warszawskim (1943)

Od listopada 1943 do marca 1945 pełnił funkcję Dowódcy SS i Po­licji w Wiesbaden (jego rejon obej­mował ówczesne okręgi: Westmark, Moselland i Hes­sen-Nassau). Pod koniec tego okre­su, ze względu na chaos wywołany przez zbliżający się od zachodu front, był faktycznym dyk­tatorem tego rejonu. Jego zadaniem było zabezpieczenie zachodnich ziem rzeszy i stacjonującej tam armii rezerwowej. Jako tamtejszy dowódca rezerwowej armii wewnętrznej, przygotowywał utworzenie niemieckiej organizacji partyzanckiej Werwolf.

19 sierpnia 1944 Stroop z polecenia Himmlera zastrzelił Naczelnego Dowódcę Frontu Zachodniego Günthera von Kluge, pozorując jego samobójstwo.

W 1945, gdy III Rzesza chyliła się już ku upadkowi, Heinrich Himmler polecił Stroopowi zorganizować obronną twierdzę SS w Alpach. Stroop został jednak aresztowany 8 maja 1945 przez Amerykanów.

W 1947 przez amerykański trybunał wojenny został skazany na karę śmierci w tzw. Fliegerprozessen za wydanie rozkazu mordowania zestrzelonych lotników alianckich na swoim terenie (nigdy nie przyznał się do winy). Wyroku nie wykonano, gdyż Stroop został przekazany Polsce i osądzony za wcześniejsze zbrodnie popełnione na ludności polskiej i żydowskiej (zwłaszcza za likwidację getta warszawskiego). Wobec niepodważalnych dowodów zbrodni Sąd Wojewódzki w Warszawie skazał Stroopa na karę śmierci przez powieszenie. Został stracony 6 marca 1952 w więzieniu mokotowskim.

W okresie od 2 marca do 11 listopada 1949 był przetrzymywany w jednej celi z Kazimierzem Moczarskim, któremu opowiedział całą historię swego życia. Relacja Moczarskiego z rozmów ze Stroopem ukazała się po latach w roku 1973 w formie reportażu pt. Rozmowy z katem.

Bibliografia

• Stanisław Piotrowski, "Sprawozdanie Juergena Stroopa", s. 63, Warszawa 1948, Spółdzielnia Wydawnicza Książka.