Andrzej Szeptycki

Andrzej Szeptycki OSBM - właściwie Roman Maria Aleksander hrabia Szeptycki ur. 29 lipca 1865 w Przyłbicach, we wschodniej Galicji, zm. 1 listopada 1944 we Lwowie - greckokatolicki metropolita kijowsko-halicki.

Jesienią 1879 rodzice zawieźli go do Krakowa (zamieszkał u profesora Hugo Zatheya), i zapisali do klasy V gimnazjum św. Anny. W 1883 ukończył gimnazjum św. Anny, 1 października 1883 rozpoczął jednoroczną służbę wojskową w huzarach w Krakowie, następnie studiował na uniwersytetach Wrocławiu (prawo, od 23 października 1884 do 28 stycznia 1886) i w Krakowie.

W 1888 porzucił życie świeckie, wstępując 29 maja do zakonu bazylianów w Dobromilu, przyjął zakonne imię Andrej. Po krótkim stażu zakonnym zostaje wysłany w czerwcu 1891 przez generała zakonu bazylianów na Bukowinę, do monasteru w Białokiernicy w celu przeprowadzenia istotnych reform w tamtejszych klasztorach unickich.

W 1890 - jeszcze przed święceniami kapłańskimi został przeorem. Śluby zakonne złożył w monastyrze w Krystynopolu 11 sierpnia 1892, 3 września w Przemyślu został wyświęcony przez biskupa Juliana Pełesza, a prymicja odbyła się 11 września w Przyłbicach.

2 lutego 1899 mianowany biskupem ordynariuszem stanisławowskim, gdzie prowadzi żywe kontakty z moskalofilami (sakrę objął 13 września 1899). 31 października 1900 został mianowany przez papieża Leona XIII metropolitą galicyjsko-lwowskim (urząd objął 17 stycznia 1901).

W czasie I wojny światowej został aresztowany i następnie internowany przez okupujących Lwów Rosjan za uprawianie prozelityzmu wśród prawosławnych. Deportowany do Kijowa, zwolniony z aresztu domowego dopiero przez Kiereńskiego, po zwycięstwie rewolucji lutowej w Rosji. Wrócił triumfalnie do Lwowa 10 września 1917.

Był duchowym przywódcą walki Ukraińców w listopadzie 1918. W 1921 wyjechał do zachodniej Europy, gdzie przez dwa lata zabiegał u rządów Francji i Wielkiej Brytanii o oderwanie Chełmszczyzny i Galicji od Polski i utworzenie z nich niepodległej Ukrainy.

Lata 1939-1944 charakteryzują się silnym wzrostem nastrojów nacjonalistycznych wśród Ukraińców. W 1938 Szeptycki aktywnie i przy pomocy III Rzeszy wspiera przygotowania do buntu ukraińskiej ludności Słowacji przeciwko państwu czechosłowackiemu. Celem tego miało być utworzenie państwa ukraińskiego na obszarach Słowacji zamieszkałych w części przez Ukraińców.

Po wkroczeniu armii sowieckiej do Lwowa, Szeptycki zaleca swemu klerowi całkowitą współpracę z nową władzą, choć wcześniej odnosił się do niej zdecydowanie negatywnie. W grudniu 1939 potajemnie wyświęcił na biskupa Josyfa Slipyja.

Po zajęciu Lwowa przez hitlerowców, wydał odezwę witającą A. Hitlera, jego armię i nowy ustrój, jednocześnie opublikował potępienie "nieludzkiego i niehumanitarnego... ateistycznego Związku Radzieckiego" W czasie okupacji hitlerowskiej - wobec braku prymasa Polski i nuncjusza apostolskiego, metropolita Szeptycki wbrew podpisanemu przez siebie w 1925 porozumieniu z władzami Polski oraz wbrew konkordatowi, prowadził samodzielną politykę lojalności wobec hitlerowców, kontaktując się także z episkopatem Niemiec, czego efektem była m.in. materialna pomoc niemiecka dla grekokatolików.

22 lipca 1941 w imieniu swoim i narodu ukraińskiego kieruje do Hitlera własnoręcznie podpisaną deklarację chęci uczestnictwa w budowaniu "nowego porządku w Europie" . Po przyjęciu tej deklaracji przez rząd III Rzeszy, wspierany przez Szeptyckiego prohitlerowski rząd ukraiński, do którego Szeptycki desygnował swojego przedstawiciela (biskupa J. Slipyja) organizuje policję ukraińską użytą m.in. do pomocy w zagładzie Żydów ukraińskich. W 1943 w ramach SS utworzono ukraińską dywizję strzelecką "SS-Hałyczyna", błogosławioną przez najbliższych współpracowników Szeptyckiego, biskupów greckokatolickich: J. Slipyja i Budkę, do której Szeptycki delegował kapelanów greckokatolickich.

Podobnie dwuznaczny stosunek miał Szeptycki do UPA, ani jej nie potępiał, ani nie popierał. Jednak aż do powtórnego zajęcia Lwowa przez Armię Sowiecką nie potępiał także mordów na Polakach i Żydach dokonywanych przez członków UPA oraz ukraińskich esesmanów i policjantów.

Po zdobyciu przez hitlerowców Kijowa wysłał do Hitlera list z gratulacjami.

Dwuznacznie zachował się wobec zwycięskich Rosjan, którzy wkroczyli do Lwowa 27 lipca 1944. W październiku 1944 wysłał np. do Stalina list z gratulacjami i podziękowaniem za przyłączenie tzw. ziem zachodnioukraińskich do Wielkiej Ukrainy[USRR].Chodziło o polskie ziemie wschodnie II RP zaanektowane przez ZSRR.

Zmarł 1 listopada 1944, w 79 roku życia. W ostatniej drodze towarzyszyła mu kompania honorowa wojsk radzieckich. Spoczął w podziemnej krypcie archikatedry św. Jura we Lwowie.

Dwukrotnie, w 1958 i 1962, podejmowano starania o beatyfikację Szeptyckiego, jednak Watykan odrzucił te wnioski.

Ojcem Andrzeja Szeptyckiego był ziemianin obrządku rzymskokatolickiego, natomiast matką, Zofia - córka Aleksandra Fredry. Był spokrewniony z Wiśniowieckimi i Ledóchowskimi, nosił tytuł hrabiego.

Andrzej Szeptycki jako jedyny ze swojej rodziny zdradził Polskę i został duchowym przywódcą Ukraińców.

Jeden z jego braci - błogosławiony Kazimierz (o. Klemens) był archimandrytą zakonu studytów. Zmarł 1 maja 1951 roku w obozie sowieckim we Włodzimierzu nad Klaźmą.

Kolejny z braci - Stanisław był wybitnym polskim generałem. W 1922 wkraczał na czele polskich wojsk do odzyskanych Katowic.

19 czerwca 1940 gestapo zamęczyło w Rotundzie Zamojskiej jego brata Aleksandra, właściciela majątków Łabunie i Łaszczów. Był on jedną z pierwszych ofiar pacyfikacji Zamojszczyzny.

27 września 1939, w rodowym majątku Szeptyckich w Przyłbicach, żołnierze sowieccy rozstrzelali jego brata Leona wraz z żoną Jadwigą, kolekcjonerką i miłośniczką pieśni ukraińskich. Było to świadome pośrednie uderzenie w metropolitę wymierzone przez komunistyczną władzę radziecką.

Bratanek i zarazem chrześniak metropolity, noszący to samo imię (syn Leona), Andrzej Szeptycki był klerykiem rzymskokatolickim. Będąc dopiero na pierwszym roku w seminarium we Lwowie, jako oficer rezerwy otrzymał zezwolenie biskupa na udanie się na front. Zginął w Katyniu.

List metropolity Andrzeja Szeptyckiego do Adolfa Hitlera - 23.09.1941

"Jego Wysokość Fuhrer Wielkiej Rzeszy Niemieckiej – Adolf Hitler

Wasza Ekscelencjo!

Jako zwierzchnik katolickiej Cerkwi, przekazuję Waszej Ekscelencji serdeczne poważania z okazji zajęcia stolicy Ukrainy, zlotowierzchniego miasta nad Dnieprem – Kijowa....

Widzimy w Panu, niezwyciężonego wodza niezrównanej i sławnej Armii Niemieckiej. Sprawa zniszczenia i wykorzenienia bolszewizmu, jaką Pan, jako Fuhrer Wielkiej Rzeszy Niemieckiej przyjął za cel w tym pochodzie, zaskarbia Waszej Ekscelencji wdzięczność całego chrześcijańskiego świata. Ukraińska Cerkiew grekokatolicka wie o historycznym znaczeniu potężnego ruchu Narodu Niemieckiego pod Pańskim kierownictwem. Będę się modlił do Boga o błogosławieństwo zwycięstwa które się stanie rękojmią trwałego pokoju dla Waszej Ekscelencji, Armii Niemieckiej i Niemieckiego narodu.

Z osobistym szacunkiem. Andrzej hrabia Szeptycki – metropolita."

List metropolity Andrzeja Szeptyckiego do Józefa Stalina - październik 1944

"Po zwycięskim pochodzie od Wołgi do Sanu, przyłączyliście na nowo* zachodnie ukraińskie ziemie do Wielkiej Ukrainy (USRR). Za spełnienie tych testamentalnych pragnień i zmagań „Cały świat chyli czoło przed Wami (...)

Ukraińców, którzy od wieków uważali się za jeden naród i chcieli być zjednoczeni w jednym państwie, składa Wam naród ukraiński serdeczne dzięki. Te światłe pociągnięcia wywołały i w naszej Cerkwi nadzieję, że Cerkiew jak i cały naród znajdzie w ZSRR pod Waszym przewodem pełna swobodę pracy i rozwoju w dobroci i szczęściu (...)"

* - chodzi o polskie terytoria siłą przyłączone do USRR i wcielone do ZSRR na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow.