Wasiliszki - polskie miasteczko, do 1939 na terenie II Rzeczypospolitej, w województwie nowogródzkim, powiecie lidzkim, siedziba wiejskiej gminy Wasiliszki. .Po 1945 na mocy paktów rozbiorowych zostały siłą wcielone do ZSRR pod okupację radziecką.

Obecnie są pod administracją białoruską.

kościół pw. św. Jana Chrzciciela

Historia:

• województwo wileńskie Rzeczypospolitej: starostwo niegrodowe Wasiliszki: 1499-1766 r.
• włączenie do zaboru rosyjskiego: 1795 r.
• okupacja niemiecka (I wojna światowa): 1915-1921
• powrót do Polski: 1921-1939
• okupacja ZSRR: 1939r.
• okupacja Niemiecka: czerwiec 1941 – kwiecień 1944 r.
• pod władzą polską po opanowaniu w ramach akcji Burza: kwiecień do czerwca 1944 r.
• od lipca 1944 r. – ZSRR, Republika Białoruska (pod okupacją radziecką)
• po upadku ZSRR – terytorium pod administracja białoruską.

Dane historyczne:

• budowa katedry przez Króla Kazimierza: 1489 r.
• budowa synagogi: 1658 r.
• dane z 1866 r:
  • budynki sakralne: kościół katolicki, cerkiew, synagoga,
  • instytucje: szkoła, poczta, sklepy
• dane z 1921 r.:
  • budynków mieszkalnych ok. 275
  • liczba mieszkańców: 1874
    • katolików: 641
    • prawosławnych: 9
    • żydów: 1223
    • inni: 1
• w 1928 r.:
  • nadania statusu miasteczka i gminy wiejskiej
  • liczba mieszkańców: 1874
• II wojna światowa: likwidacja getta żydowskiego 10-11 maja 1942 r
• do 1954 r. Wasiliszki posiadają status miasteczka i ulegają degradacji i przymusowej depolonizacji.
• od 1960 r. zostają włączone do rejonu Radun (pod administracja białoruską)
• od 1962 r. zostają włączone do rejonu Szczuczyn(pod administracja białoruską)

Jadąc drogą ze Szczuczyna dojeżdża się do skrzyżowania z drogą na Arcisze. Za skrzyżowaniem, na wzniesieniu położony jest cmentarz Wasiliszkowski. Za nim skrzyżowanie z drogą na Stare Wasiliszki. Następnie teren opada i droga przeskakuje nad rzeczką Lebiedką. Od tego miejsca droga wspina się na wzniesienie, na którym leżą Wasiliszki. Po obu stronach drogi zabudowa wiejska drewniana.

Na szczycie plac z przystankiem autobusowym, przed kościołem barokowym (Św. Jana Chrzciciela), główną ozdobą architektoniczną miejscowości. Dalej pomnik z czasów komunistycznych, sklepy w drewnianych budynkach, za nimi już komunistyczna architektura pawilonów: sklepowych i poczty. W centrum znajduję się nowoczesny Dom Kultury z salą koncertową na ok. 300 miejsc. Tuż przy Domu Kultury znajduje się inny nowoczesny budynek, w którym się mieści zarząd Spółki Akcyjnej "Wasiliszki", największego przedsiębiorstwa rolniczego w obwodzie grodzieńskim.

Na lewo za zabudowaniami wiejskimi drewnianymi wybudowane „nowe” osiedle – niskie 2-4 piętrowe typowe bloki. Na prawo zaś park i tablica z czasów ZSRR upamiętniająca tragedię getta żydowskiego z 10-11 maja 1942 r.

W miejscowości urodzili się:

• Gustaw Paszkiewicz - generał dywizji Wojska Polskiego II RP, po 1945 roku przeszedł na stronę komunistów
• Paweł Juszkiewicz, polski doktorant, uznany za najlepszego studenta zagranicznego kraju, któremu ABW z niewyjaśnionych przyczyn uniemożliwiła uzyskanie obywatelstwa polskiego.

Do szkoły w Wasiliszkach uczęszczał Czesław Niemen.

Stare Wasiliszki

polskie miasteczko, do 1939 na terenie II Rzeczypospolitej, w województwie nowogródzkim, powiecie lidzkim. ..Po 1945 na mocy paktów rozbiorowych zostały siłą wcielone do ZSRR pod okupację radziecką.

Obecnie jako wieś - są pod administracją białoruską.

Stare Wasiliszki to odrębna parafia kościoła rzymskokatolickiego. Stary kościół uległ spaleniu. Z inicjatywy okolicznych parafian wybudowano w latach 1897-1903 nowy, murowany kościół neogotycki, który dziś – położony, jak cała wieś, na niewielkim wzniesieniu – góruje nad okolicą. Stare Wasiliszki zamieszkiwało w 1940 r. 318 osób, na początku XXI wieku zaś tylko 33.(pod administracją białoruską).

Miejscowość położona jest na niewielkim wzniesieniu, przy drodze Wasiliszki-Ostryna (i dalej do Grodna). Na południu rozciąga się dolina rzeczki Lebiedki, za którą na kolejnym wzniesieniu zlokalizowana jest wieś Arcisze. Na północnym wschodzie leży wieś Dworczany. W niewielkim oddaleniu od miejscowości, na północy, usytuowano cmentarz. Na nagrobkach starej części dominują polskie nazwiska, choć w nowej części jest już więcej nazwisk białoruskich i rosyjskich, a także litewskich.

W miejscowości przeważa zabudowa drewniana. Nad tą zabudową dominuje, położony na zachodnim krańcu wsi kościół parafialny pw. św. ap. Piotra i Pawła.

Do dnia dzisiejszego większość mieszkańców to Polacy (podobnie zresztą jak w całej okolicy). Dominują osoby starsze, młodzież wybiera miasto, a kolejne domy albo podpadają w ruinę, albo są zagospodarowywane przez kołchoz lub kompleks na potrzeby mieszkaniowe własnych pracowników. Władze białoruskie w ten sposób prowadzą depolonizacje tych polskich ziem.

Czesław Niemen

Artysta urodził 16 lutego 1939 w Starych Wasiliszkach. Od śmierci artysty w 2004 roku toczyły się dyskusje na temat utworzenia Muzeum Czesława Niemena w domu rodzinnym Wydrzyckich. W czer­wcu 2009 roku, w czasie spotkania Polsko-Białoruskiej Komisji Kon­sul­ta­cyj­nej ds. Dziedzictwa Kulturalnego, ze strony polskiej wyszła inicjatywa, by muzeum powstało w ramach współpracy polsko-białoruskiej, a polskie Mi­nis­ter­stwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego nad powstaniem muzeum objęło pat­ro­nat. Otwarcie muzeum i odsłonięcie pamiątkowej tablicy na budynku odbyło się 20 lutego 2011 roku.