Zaleszczyki – polskie miasto na Podolu [Małopolska Wschodnia], położone w głębokim jarze w zakolu Dniestru. Do 1939 Zaleszczyki był miastem powiatowym w województwie tarnopolskim w Polsce. Po 1945 na mocy paktów rozbiorowych zostały siłą wcielone do ZSRR pod okupację radziecką. Obecnie Zaleszczyki są pod administracją ukraińską.

Od 1376 do roku 1772 miasto w granicach I Rzeczypospolitej, od 1918 do 1939 w granicach II Rzeczypospolitej, miasto powiatowe w województwie tarnopolskim. Do roku 1914 linia kolejowa oraz przejście graniczne Galicji i Bukowiny. Od roku 1939 pod okupacją ZSRR.

Pierwsze wzmianki o Zaleszczykach pochodzą z roku 1340. Należały pierwotnie do Lubomirskich. Miastem stały się dopiero w 1766 jako własność króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, otrzymując plan regulacyjny zgodny z polską tradycją – prostokątny rynek z ratuszem pośrodku, kościołem parafialnym usytuowanym przy ulicy wychodzącej z narożnika rynku i szachownicą ulic. Od 1774 miały status miasta powiatowego. W czasie wojny polsko-austriackiej rozegrała się bitwa pod Zaleszczykami 18 czerwca 1809.

Panorama miasta

Z uwagi na swój specyficzny, bardzo ciepły klimat w II Rzeczypospolitej znany kurort ze wspaniałymi plażami nad Dniestrem, miejsce jedynego występowania wielu gatunków roślin, "stolica" uprawy winorośli. Co roku urządzano tu ogól­no­pol­skie święto wi­no­bra­nia. Letnisko zwane było "polskim Meranem.

Po 1939 roku zniszczono plaże i wycięto plantacje melonów i ogrody. Zburzono barokowy ratusz pod pomnik Lenina, zdewastowano kościół katolicki i wyburzono liczne dworki letniskowe.

Zabytki

• Kościół katolicki pw. św. Stanisława z fundacji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Powstał w latach 1763-1828. Zamknięty w latach 1946-1992. Powoli restaurowany przez księży michalitów. Kościół we wnętrzu posiada kartusze z królewskim herbem Ciołek (herb szlachecki),
• Pałac Poniatowskich z końca XVIII wieku, przebudowany w 1831 roku. Mieszkał w nim książę Józef Poniatowski. W XIX wieku własność Brunickich i do 1939 r. rodziny Turnau. Po 1945 roku usunięto kartusz herbowy i przerobiono budynek na szpital,
• Willa Piłsudskiego z pocz. XX wieku, w której mieszkał Józef Piłsudski w 1933 roku,
• Budynek celny z lat. 30 XX wieku w stylu modernistycznym
• Cmentarz katolicki z XIX wieku pomiędzy dworcem autobusowym i kościołem z Pomnikiem Niepodległości z 1928 roku, pomnikami polskich policjantów oraz żołnierzy węgierskich i austriackich,
• Dworek Kasprowicza, w którym w latach 1896-99 mieszkał Jan Kasprowicz,
• Budynek "Sokoła" z kwadratową wieżą (ob. kino),
• Synagoga z XIX wieku (ob. kotłownia).

Ludzie związani z Zaleszczykami

• Anna Belina (1884-1974) - polska aktorka
• Leon Biliński - polski polityk, ekonomista, profesor i rektor Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie,
• Henryk Gąsiorowski - polski nauczyciel, fotografik, krajoznawca, major piechoty Wojska Polskiego II RP,
• Mikołaj Hoszowski (1778-1828) - polski profesor, senator Rzeczpospolitej Krakowskiej, senator i marszałek senatu,
• Mieczysław Janikowski - polski malarz abstrakcjonista i konstruktywista, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie,
• Dionizy Kuliński - polski malarz,
• Marian Szpakowski - polski malarz, grafik i animator artystyczny.
• Emil Mysłowski- 1895- 1977 profesor szkół średnich, matematyk, filolog klasyczny. Założyciel uczelni pedagogicznej w Olsztynie po II wojnie

Ciekawostki

• za czasów PRL i komunistycznej propagandy, przypisywano miastu Zaleszczyki fałszywie punkt w którym resztki polskich wojsk (z dowództwem na czele) oraz rząd i najwyższe urzędy wycofywały się po 17 września 1939 roku do Rumunii, jednak w rzeczywistości granicę przekraczano samochodami w Kutach, bo w Zaleszczykach był tylko most kolejowy. (T. Dubicki, Wojsko polskie w Rumunii). Prawdą jest, że nieliczni uchodźcy przekroczyli w 1939 r. Dniestr wpław, wśród nich Melchior Wańkowicz.
• w Zaleszczykach znajdował się przedwojenny polski biegun ciepła, dzięki czemu słynęła ona z krajowej uprawy winorośli i kawonów.;
• w Zaleszczykach była pierwsza w Polsce, nieoficjalna plaża naturystyczna
• do Zaleszczyk na wypoczynek kilkakrotnie przybywał Marszałek Józef Piłsudski
• ponieważ Zaleszczyki były bardzo popularnym i atrakcyjnym miejscem letniego wypoczynku, do Zaleszczyk kursował bezpośredni "sleeping" z Warszawy, wożący wczasowiczów i dość egzotyczne jak na polskie warunki owoce, jak brzoskwinie, winogrona, melony. Istniało też najdłuższe połączenie kolejowe II RP relacji Gdynia-Zaleszczyki.

http://rafalby.republika.pl/images/Mosty.pdf

http://www.mostypolskie.pl/mosty-w-zaleszczykach,232,.html