Antoni Żubryd ps. Zuch (ur. 4 września 1918 w Sanoku, zm. 24 października 1946 w Malinówce) – dowódca oddziału partyzanckiego NSZ – Zuch.

Pochodził z rodziny robotniczej, kapitan WP, dowódca antykomunistycznego Samodzielnego Batalionu Operacyjnego NSZ o kryptonimie "ZUCH". Batalion podlegał pod Oddział III Komendy Okręgu VII (Kraków). Działał na terenie powiatu sanockiego i ościennych w okresie 1945-1946. W roku 1945 po ucieczce z Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, Żubryd stworzył ok. 300-osobowy oddział, składający się z byłych partyzantów AK oraz dezerterów z MO, UB i LWP. Oddział zwalczał przede wszystkim funkcjonariuszy UB, żołnierzy KBW, członków PPR i konfidentów. Jednak podstawowym zadaniem była również obrona polskiej ludności przed atakami ze strony UPA. Głównym miejscem stacjonowania oddziału była wieś Niebieszczany.

W okresie działalności partyzanckiej dochodziło również do współpracy batalionu z 34 Pułkiem Piechoty LWP, m.in. w dostawach oraz remontach broni oraz wspólnych akcjach przeciwko UPA. W okresie tym wielu żołnierzy oraz oficerów zdezerterowało z wojska i zasiliło oddziały partyzanckie. Oddział "Żubryda" został rozbity przez pracowników Informacji Wojskowej z 8 Dywizji Piechoty, którzy wprowadzili do oddziału własnych ludzi. Antoni Żubryd zginął wraz ze swoją żoną, zamordowany przez agenta UB Jerzego Vaulina ps. "Mar" we wsi Malinówka k. Brzozowa. Tego samego dnia został aresztowany jego 5-letni syn Janusz. Obecnie (2007) pan Janusz Niemiec jest częstym gościem spotkań i organizowanych prelekcji przez oddz. terenowe IPN.

Ostatni żołnierz Żubryda został aresztowany zimą 1950 we wsi Mrzygłód.

Personalia SBO NSZ o kr. ZUCH

• Antoni Żubryd - dowódca oddziału
• Mieczysław Kocyłowski ps. "Czarny", zastępca dowódcy batalionu
• Kazimierz Kocyłowski ps. "Kozak", "Wichura", dowódca 3 kompanii
• Dragan Sotirovič ps. "Draża", zastępca dowódcy oddziałów leśnych 14 pułku ułanów AK
• Janina Żubryd z d. Praczyńska ps. "Janek"

Literatura

• Andrzej Romaniak ,"Por. Mieczysław Kocyłowski Czarny. Byłem zastępcą Żubryda", Sanok, 1999, ISBN 83-907352-8-8
• Basak W., Rzecz o majorze Antonim Żubrydzie, Krosno 2008, ss 162

W 2001 roku Jerzy Vaulin wysłał do Janusza N., syna Antoniego Żubryda list, w którym wyjaśnił, że zabicie jego ojca sprawiło mu przyjemność i może o tym otwarcie mówić, ponieważ sprawa się przedawniła. W tym samym roku Iwona Bartólewska nakręciła film dokumentalny poświęcony losom Żubrydów, lecz jego wyświetlenie w telewizji zostało zablokowane przez Vaulina pod zarzutem wykorzystania "utworu literackiego" w postaci listu.