Zułów - dąb Piłsudskiego

Zułów (lit. Zalavas), wieś na Wileńszczyźnie, nad Merą, do 1945 w Polsce, w województwie wileńskim, w powiecie święciańskim.

W 1867 w Zułowie urodził się Józef Piłsudski. Dwór Piłsudskich został zniszczony w 1939.

Wieś została założona pod nazwą Mieciany. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z końca XVII wieku, kiedy była prywatną własnością kasztelana nowogródzkiego Aleksandra Wojny-Jasienieckiego. Później została przekazana książęcej rodzinie Giedroyciów, zaś w XVIII wieku kupiona przez rodzinę Ogińskich (potomkowie Rurykowiczów, jednego z najpotężniejszych rodów magnackich w Wielkim Księstwie Litewskim). W początkach XIX wieku wieś została odziedziczona przez rodzinę Michałowskich. Następnie jako posag Heleny z Michałowskich została przekazana jej mężowi Antoniemu Michałowiczowi, który przekazał ją, również jako posag, swojej córce Marii. Córka Michałowicza wyszła w 1863 za Józefa Wincentego Piłsudskiego i wieś przeszła w posiadanie rodziny Piłsudskich. W Zułowie urodzili się dwaj synowie Marii i Józefa Wincentego: Bronisław Piłsudski (ur. 2 listopada 1866) i Józef Piłsudski (ur. 5 grudnia 1867).

W lipcu 1874 rezydencja właścicieli wsi doszczętnie spłonęła i rodzina Piłsudskich przeprowadziła się do Wilna. Niedługo później została ona zmuszona do sprzedania wszystkich swoich dóbr na Żmudzi (Zułowa i 19 innych wsi) z powodu kar nałożonych na syna Bronisława, który miał być zaangażowany w zabójstwo cara Aleksandra III (wspólnie m.in. z bratem Włodzimierza Lenina Aleksandrem Uljanowem). W 1882 wieś została zakupiona przez spadkobiercę rodziny Ogińskich Michała Ogińskiego. Jednak w wyniku szeroko zakrojonej akcji rusyfikacji ziem polskich na Litwie i Białorusi został on zmuszony do sprzedania swoich dóbr rosyjskiemu kupcowi z Rygi o nazwisku Klim. Ten ostatni sprzedał wieś oficerowi armii carskiej Kuronosowowi, który podzielił majątek, sprzedał większość okolicznych lasów i został zmuszony do opuszczenia swoich terenów w 1915 w wyniku niemieckiej ofensywy na wschodnim froncie podczas I wojny światowej. Niemcy okupowali te tereny podczas wojny, zaś większość lasów została wycięta.

Tablica pamiątkowa

Po I wojnie światowej Zułów znalazł się w granicach Polski. Po ustabilizowaniu się granicy w 1921 wieś przeszła pod zarząd państwowy, majątek ziemski został zmniejszony do 65 ha, a sam Zułów był zapleczem leżącej nieopodal bazy wojskowej. W 1934 stowarzyszenie weteranów wojny polsko-bolszewickiej odkupiło wieś od armii i założyło komitet celem odbudowania rezydencji, w której przyszedł na świat marszałek Józef Piłsudski, polski bohater narodowy. Dom został zrekonstruowany i oficjalnie otwarty jako muzeum biograficzne marszałka 10 października 1937 roku. Podczas II wojny światowej, krótko po wkroczeniu wojsk sowieckich do Polski w 1939 został on całkowicie zniszczony. Obecnie miejsce urodzenia Józefa Piłsudskiego jest oznaczone trzema znakami oraz rosnącym dębem.