30 Dywizja Piechoty AK (30 DP AK) - wielka jednostka piechoty Armii Krajowej.

Zgodnie z założeniami planu Burza wyrażonymi w rozkazie z września 1942, oddziały partyzanckie miały zostać pogrupowane w oparciu o przedwojenne Ordre de Bataille WP.

W wyniku przeprowadzania akcji odtwarzania przedwojennych jednostek wojskowych w 1944 powstała 30 Dywizja Piechoty AK (krypt. "Twierdza"), w skład której weszły oddziały partyzanckie Okręgu Polesie:

• Dowództwo
  • dowódca - ppłk Henryk Krajewski ps. "Trzaska"
• 82 Pułk Piechoty AK - mjr. Stanisława Trondowskiego ps. "Grzmot"
• 84 Pułk Piechoty AK

Działania zbrojne

Ogółem skoncentrowało się tam ok. 1 tys. partyzantów, w tym też oddział UBK AK z obwodu Sokołów Podlaski ppor. Czesława Grądzkiego ps. "Krzemień" oraz prawdopodobnie oddział NSZ ppor. F. Malinowskiego ps. "Buksa", który po stoczeniu walki z niemiecką jednostką SS nad Bugiem (zabito 48 Niemców), dołączył się do formującej się dywizji.

W lipcu 1944 operujące w pasie nadbużańskim oddziały 30. Poleskiej DP AK stoczyły wiele walk i potyczek z Niemcami, m.in. rozbiły transporty na trasie Wysokie Litewskie-Drohiczyn, pod Adamowem, Wilanowem, koło stacji kolejowej Nurzec, pod Boratyńcem Lackim i Boratyńcem Ruskim. Następnie weszły w kontakt z wojskami sowieckimi i przez kilka dni walczyły wspólnie z Armią Czerwoną.

30 lipca dostały od dowództwa sowieckiego rozkaz przejścia z rejonu Tokar do Orzeszkowa koło Hajnówki. Po rokowaniach (była to siła zbrojna, z którą Sowieci musieli się liczyć), podjęły marsz na południe, w rejon Ruskowa.

4 sierpnia przeszły Bug po przęsłach mostu kolejowego pod stacją kolejową Siemiatycze. Po drodze wyzwoliły szereg miejscowości, m.in. Sarnaki. 30 DP AK podjęła wówczas próbę marszu na odsiecz Powstaniu Warszawskiemu. Zakończył się on jednak 15 sierpnia w okolicy miejscowości Dębe Wielkie na przedpolach Warszawy, gdzie dywizję otoczyły i rozbroiły oddziały sowieckie. Szeregowych żołnierzy wywieziono na Majdanek koło Lublina, a oficerów do ZSRR.

Literatura

• Struktura Organizacyjna Armii Krajowej, Marek Ney-Krwawicz w: Mówią wieki nr 9/1986.
• Światowy Związek Żołnierzy AK pod red. Tadeusza Przyłuckiego: Czas Burzy w 50. rocznice operacji "Burza". Warszawa: Zakład poligraficzny Akcydens, 1994. ISBN 83-90- 1777-0-6.