351
353
352
353
Akcja Główki

Akcja Główki – kryptonim akcji polskiego ruchu oporu w czasie II wojny światowej polegającej na eliminacji funkcjonariuszy niemieckiego aparatu terroru w okupowanej Polsce w odwecie za zbrodnie na ludności cywilnej oraz na członkach podziemia. Nazwa akcji nawiązywała do nazistowskiego symbolu Totenkopf – czaszek umieszczonych na uniformach SS.

Czapka z symbolem SS – Totenkopf
Czapka z symbolem SS – Totenkopf

Decyzję o rozpoczęciu serii zamachów podjął pod koniec 1943 naj­praw­do­po­do­b­niej ówczesny dowódca Armii Krajowej (AK), gen. Tadeusz Bór-Komorowski. Jej głównym celem było eliminowanie fun­kcjo­na­riu­szy niemieckiego aparatu terroru wyróżniających się okrucieństwem wobec ludności okupowanej Polski.

Lista, zawierająca ok. 100 nazwisk nazi­stów, którzy zostali skazani przez sądy pań­stwa podziemnego na śmierć, po­w­sta­ła 20 lutego 1944. Wywiad AK umieścił na niej nazwiska członków policji nie­mie­c­kiej, Gestapo, elitarnej formacji SS, administracji okupacyjnej, nadzorców polskich pracowników, personelu więzień hitlerowskich, organizatorów łapanek kierujących Polaków na przymusowe roboty do Niemiec, pra­co­w­ni­ków Urzędu Pracy (niem. Arbeitsamt), a także funkcjonariuszy innych służb okupacyjnych, wyróżniających się fanatyzmem i okrucieństwem. Pierwsze wyroki zaczęto wykonywać jeszcze w 1943.

Każda z umieszczonych na liście osób musiała zostać osądzona przez podziemny sąd, który orzekał dla niej karę śmierci bądź ją uniewinniał. Kara orzekana była za przestępstwa i zbrodnie osobiście popełnione przez oskarżonych, ewentualnie za decyzje, które się do zbrodni tych przyczyniły. Wyroki te, w odróżnieniu od masowych egzekucji wykonywanych na Polakach przez okupantów, nie były orzekane na zasadzie od­po­wie­dzial­no­ści zbiorowej. Do wykonania wyroków przeznaczone były wydzielone jednostki Kedywu do zadań specjalnych jak np. oddziały bojowe Referatu 993/W oraz grupy szturmowe AK. Wykonywali je żołnierze "Agatu" oraz bataliony szturmowe jak "Zośka", Parasol czy "Miotła". Każda akcja była opatrzona osobnym kryptonimem. W sumie w latach 1943–1944 w ramach akcji "Główki" wykonano kilkadziesiąt wyroków na osobach skazanych przez sądy podziemne, z których najbardziej znane były:

  • Akcja Kutschera
  • Akcja Polowanie
  • Akcja „Stamm”
  • Akcja Bürkl
  • Akcja Weffels
  • Akcja Koppe
  • Akcja Kretschmann

Wybrane akcje likwidacyjne z lat 1943–1944

  • Anton Hergel – niemiecki komisarz drukarń, który kontrolował prasę oraz wydawców w Generalnym Gubernatorstwie – raniony w dwóch akcjach likwidacyjnych w 1943,
  • Franz Bürkl – SS-Oberscharführer oficer Gestapo, zastępca komendanta Pawiaka – zastrzelony w Akcji Bürkl 7 września 1943,
  • August Kretschmann – SS-Hauptscharführer, zastępca komendanta Gęsiówki – zabity 24 września 1943 w Akcji Kretschmann,
  • Franz Kutschera – SS-Brigadeführer, Generalmajor niemieckiej Policji, członek SS, zabity w Akcji Kutschera 1 lutego 1944 o godzinie 8.50
  • Ernst Weffels – SS-Sturmmann jeden ze słynących z sadyzmu funkcjonariusz personelu Pawiaka, zastrzelony w Akcji Weffels 1 października 1943,
  • Ludwig Fischer – Gubernator Warszawy. Był numerem jeden na liście - jego samochód został ostrzelany w Akcji "Polowanie" w 1944, jednak udało mu się ujść z życiem,
  • Albrecht Eitner – tajny agent pracujący dla Abwehry – zastrzelony 1 lutego 1944,
  • Willi Lübbert – pracownik Arbeitsamtu organizujący łapanki Polaków do pracy przymusowej w Niemczech,
  • Karl Freudenthal - esesman pełniący funkcję Kreishauptmanna (starosty) powiatu Garwolin. Zastrzelony 5 lipca 1944 podczas akcji likwidacyjnej dokonanej przez połączone grupy dywersyjne AK z Garwolina i Woli Rębkowskiej
  • Wilhelm Koppe – SS-Obergruppenführer, wyższy dowódca SS i Policji w Generalnym Gubernatorstwie, sekretarz stanu w niemieckim "rządzie" Generalnego Gubernatorstwa, zastępca Hansa Franka – ciężko ranny przeżył akcję likwidacyjną (Akcja Koppe) 11 lipca
  • Ernst Dürrfeld – jego samochód ostrzelany został 12 lipca 1944, jednak udało mu się uciec,
  • Willy Leitgeber – oficer sekcji Kripo wyznaczony do walki z polskim podziemiem – w pierwszej akcji został raniony, w drugiej zabity,
  • Mychajło Pohotowko – kolaborant nazistowski z Ukraińskiego Komitetu Centralnego – zabity 31 marca 1944,
  • Walter Stamm – SS-Sturmbannführer, IV Department Gestapo, szef warszawskiego Sicherheitsdienst – udało mu się uciec podczas Akcji „Stamm” 6 maja 1944,
  • Eugen Bollongino – pracownik Arbeitsamtu organizujący łapanki Polaków do pracy przymusowej w Niemczech, komendant obozu przejściowego przy ul. Skaryszewskiej 8. Zastrzelony 8 czerwca 1944.