Zygmunt Henryk Berling

Zygmunt Henryk Berling ur. 27 kwietnia 1896, zm. 11 lipca 1980 – oficer Wojska Polskiego w stopniu podpułkownika. Uczestnik walk o niepodległość Polski, żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, skazany przez sąd wojenny Rzeczypospolitej Polskiej w roku 1943 na śmierć za dezercję z Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, z nominacji Stalina generał Ludowego Wojska Polskiego, dowódca 1 Armii WP, od 1963 członek PZPR.

Urodził się w Limanowej. W 1914 zdał maturę. Należał do Związku Strzeleckiego gdzie odbył pierwsze przeszkolenie wojskowe. We wrześniu 1914 zaciągnął się do Legionów Polskich, w szeregach których walczył najpierw w 2 pułku piechoty legionów, potem w 4 pułku piechoty Legionów. W sierpniu 1915 ukończył szkołę oficerską i został mianowany chorążym. Dowodził plutonem, pełnił obowiązki dowódcy kompanii, był adiutantem batalionu. W listopadzie 1916 został mianowany podporucznikiem.

Od kryzysu przysięgowego służył w Polskim Korpusie Posiłkowym jako dowódca kompanii, a później do listopada 1918 służył w armii austro-węgierskiej. Po odzyskaniu niepodległości wstąpił do odtworzonego 4 pułku piechoty, gdzie został dowódcą kompanii marszowej w randze porucznika. W lutym 1920 awansował do stopnia kapitana.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej wsławił się jako dowódca V batalionu kieleckiego w obronie Lwowa, za co został uhonorowany Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari.

W 1926 w trakcie przewrotu majowego stanął po stronie sanacji. W 1930 awansował na podpułkownika i dostał przydział dowódczy, początkowo w 6 pułku piechoty, a następnie jako dowódca 4 pułku piechoty. W czerwcu 1939 został wydalony z wojska (przeniesiony w stan nieczynny) z dniem 31 lipca w związku z głośną sprawą rozwodową (oficerski sąd honorowy uznał jego postępowanie za wyłudzenie majątku żony za zachowanie niegodne honoru oficera).

Wojnę obronną 1939 r. spędził bez przydziału, ewakuowany do Brześcia wraz z Instytutem przyjechał do Wilna. Po okupacji miasta przez Armię Czerwoną w konsekwencji agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 aresztowany 4 października 1939 przez NKWD. Do 1940 więziony w Starobielsku, potem w Moskwie.

W obozie jenieckim w Starobielsku został zwerbowany do współpracy z NKWD, następnie wraz z grupą oficerów przeszedł na stronę wroga i włączył się w sowieckie działania propagandowe, przekonujące do wizji odbudowy Polski jako 17. republiki integralnie włączonej do ZSRR.

Uniknął masakry katyńskiej dokonanej na oficerach Wojska Polskiego wiosną 1940, a następnie został skierowany wraz z grupą oficerów deklarujących chęć wspierania Sowietów do willi NKWD w Małachówce pod Moskwą, gdzie pomagał w ich weryfikacji, badaniu prawdziwego stosunku do Rosji, a następnie selekcji pod kątem przydatności do służby w Armii Czerwonej. Był współautorem deklaracji hołdu i lojalności przesłanej na ręce Józefa Stalina w marcu 1941r.

Po agresji III Rzeszy na ZSRR i układzie Sikorski-Majski wstąpił do tworzonej przez gen. Władysława Andersa polskiej Armii, nie zrywając kontaktów z NKWD i gen. Mierkułowem.

Został mianowany przez generała Władysława Andersa - dowódcę Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR - szefem sztabu odtworzonej 5 Dywizji Piechoty w stopniu podpułkownika, a następnie szefem obozu przejściowego (bazy ewakuacyjno-zaopatrzeniowej) w Krasnowodsku. Był zwolennikiem pozostania oddziałów WP w ZSRR i udziału w walkach na froncie wschodnim.

Po ewakuacji Armii Polskiej na Wschodzie do Iranu bez powiadomienia swoich przełożonych pozostał w ZSRR, za co został zdegradowany i wydalony z Wojska Polskiego rozkazem gen. Andersa nr 36 z 20 kwietnia 1943 a polski Sąd Polowy skazał go 2 lipca zaocznie na karę śmierci jako dezertera.

W 1943 mianowany przez Józefa Stalina dowódcą 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki Ludowego Wojska Polskiego i awansowany do stopnia generała. Oskarżany o spowodowanie znacznych strat 1 Dywizji Piechoty w bitwie pod Lenino 12 października 1943 r. W marcu 1944 został dowódcą I Armii WP. Zatwierdzał wyroki śmierci na żołnierzach swojej armii podejrzanych o sprzyjanie lub współpracę z podziemiem niepodległościowym.

Na przełomie lipca i sierpnia 1944 dowodził 1 Armią Wojska Polskiego w trakcie działań połączonych z forsowaniem Wisły i próbą uchwycenia przyczółka pod Dęblinem i Puławami, w końcowej fazie operacji brzesko-lubelskiej. Od 22 lipca 1944 był zastępcą Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego w stopniu generała dywizji.

Podczas powstania warszawskiego, po zajęciu przez Armię Czerwoną i 1 Armię Wojska Polskiego Pragi, wypełniając zarządzenie szefa sztabu 1 Frontu Białoruskiego gen. Michaiła Malinina (nakazujące 1 AWP wyjść do końca 15 września 1944 głównymi siłami na wschodni brzeg Wisły, jednocześnie prowadząc rozpoznanie rzeki, dokonać wyboru miejsca przeprawy desantowej, promowej i mostowej oraz przygotować się do forsowania rzeki w celu uchwycenia przyczółków na zachodnim brzegu w rejonie Warszawy), wydał rozkaz części podległych mu jednostek wojskowych (2 DP i 3 DP) przeprawić się na Czerniaków, Powiśle i Żoliborz i nawiązać kontakt z powstańcami, co zakończyło się porażką.

Osobistym rozkazem Stalina wydanym 30 września 1944 r. Berling został odwołany ze stanowiska dowódcy 1 AWP.

Pozbawionego dowództwa armii Berlinga KRN (na wniosek Bolesława Bieruta) wyznaczyła 25 listopada 1944r. szefem Polskiej Misji Wojskowej w Moskwie.

10 lutego 1947 Berling wrócił do Polski i organizował Akademię Sztabu Generalnego. 12 kwietnia 1947 został powołany na stanowisko komendanta tej uczelni wojskowej.

Na wojskową emeryturę przeszedł w 1953, głównie z uwagi na stan zdrowia. W latach 1953-1956 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Państwowych Gospodarstw Rolnych, 1956-1957 podsekretarzem stanu w Ministerstwie Rolnictwa, od 1957 do 1970 piastował stanowisko wiceministra leśnictwa - Inspektora Generalnego Łowiectwa. Od 1956 zajmował także stanowisko prezesa Polskiego Związku Łowieckiego. W 1963 wstąpił do PZPR.

Obecnie odpoczywa sobie na Powązakch.

Zygmunt Berling (dowódca 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki Ludowego Wojska Polskiego) nad mogiłą "ofiar zbrodni niemieckiej"

Stoimy nad grobem jedenastu tysięcy pomordowanych naszych braci, oficerów i żołnierzy Wojsk Polskich. Niemcy rozstrzeliwali ich jak dzikie zwierzęta, rozstrzeliwali ich ze związanymi rękami, Nieubłagany wróg nasz, Niemiec, chce zniszczyć cały nasz naród dlatego, że zagarnąć chce ziemie, na których od wieków żyjemy my, Polacy. Dlatego niszczą i mordują Niemcy naszych braci w Polsce, tępią, rozstrzeliwują i wieszają inteligencję polską, wypędzają chłopów z ich ziemi polskich. Dlatego wymordowali tutaj, w lesie Katyńskim, oficerów i żołnierzy polskich. Krew braci naszych przelana w tym lesie woła o pomstę.

Mamy obecnie broń w ręku, broń daną nam przez zaprzyjaźnionego sojusznika, przez Związek Radziecki, na który Niemcy nieudolnie usiłowali przerzucić zbrodnię tu przez nich dokonaną. Broń tę wykorzystać musimy dla wyzwolenia uciemiężonej Ojczyzny i dla pomszczenia tej wielkiej, niesłychanej zbrodni, której Niemiec tutaj dokonał.

Pamiętajcie, oficerowie i żołnierze - głos pomordowanych naszych braci woła do nas. Musimy go wysłuchać!

Las katyński, 30 stycznia 1944

„Zwyciężymy" nr 13, luty 1944