Bitwa żorska 1939, zwana też bitwą na pozycji przesłaniającej Żory, została stoczona 1 września 1939 na Górnym Śląsku na terytorium miasta Żory. Miała na celu, podobnie jak bitwa na pozycji przesłaniającej Rybnik, opóźnić natarcie sił niemieckich na Górny Śląsk

W szturmie na miasto udział wzięły :

1. jednostki 5 Dywizji Pancernej Wehrmachtu
   • 14 pułk strzelców (Schützen-Regiment 14) Oberstleutnant Oberst Joachim Degener
   • 15 pułk pancerny (Panzer-Regiment 15) Oberstleutnant Johannes Streich
   • 2 batalion 116 pułku artylerii (Artillerie-Regiment 116) Oberstleutnant Bruno Gerloch Aufstellung
2. 53 Pułk 14 Dywizji Piechoty Wehrmachtu Oberstleutnant Adalbert Lontschar.

W obronie Żor udział wzięły:

1. jednostki 23 Górnośląskiej Dywizji Piechoty:
   • 5 bateria II dywizjonu 23 PAL pod dowództwem kpt. Mikołaja Józefa Stranza uzbrojona w 4 armaty kal. 75 mm wz. 1897 w składzie:
     • działo nr 1 ulokowano na Rynku (działonowy kpr. Józef Wyderko),
     • działo nr 2 ulokowano w pobliżu cegielni przy ul. Rybnickiej (działonowy kpr. Stanisław Puto),
     • działo nr 3 ulokowano wpierw na peronie dworca kolejowego, później cofnięto na pozycję zajmowaną przez działo nr 4;
     • działo nr 4 ulokowano pomiędzy lasem a stawem Śmieszek (dow. por. Karol Orłowski)
2. pluton 56 kompani kolarzy (dow. ppor S. Reyman),
3. 1 pluton 53 samodzielnej kompanii karabinów maszynowych i broni towarzyszącej por. Bolesława Piotrowskiego uzbrojona w 6 rusznic ppanc oraz CKMy na taczankach (ulokowany w Kleszczowie oraz na ul. Rybnickiej),
4. 54 baon Obrony Narodowej "Rybnik" pod dowództwem mjr Tadeusza Kwiatkowskiego w składzie:
   • 7 kompania „Żorska” kpt. Edwarda Rychłowskiego (obsadziła zachodnie i południowe przedpole miasta),
   • 8 kompania "Pszczyńska" kpt. Stanisława Urbanowskiego (pluton ppor. Franciszka Mosza ulokowano na dworcu kolejowym, pluton ppor. Jerzego Matuszewicza ulokowano pomiędzy stawem Śmieszek a stawem Kleszczowiak, pluton ppor. Aleksandra Bukko ulokowano w Kleszczowie jako odwód).

24 sierpnia 1939 r. - ogłoszono alarm bojowy i wycofano większość 2 Dywizjonu 23 Pułk Artylerii Lekkiej do Mikołowa; w Żorach pozostaje jedynie 5 bateria 2 dywizjonu w sile 4 armat;

1 września 1939 r.:

• o godz. 4:45 siły niemieckie uderzają na Rybnik
• o godz. 5:00 nad Żorami ukazały się niemieckie samoloty zwiadowcze
• o godz. 10:00 siły niemieckie uderzają na Żory od strony Rybnika
• o godz. 11:00:
  • ewakuacja działonu kpr. Puto; podczas tej ewakuacji ginie 4 kanonierów, a kpr. Puto zostaje ranny;
  • Niemcy rozbijają pluton 7 kompanii ON broniący się w rejonie cegielni (pomiędzy ul. Rybnicką a ul. Folwarecką); w czasie walk śmierć poniósł dowódca plutonu ppor. rez. Władysław Pawlikowski wraz z sześcioma podkomendnymi
  • siły niemieckie uderzają na Żory od strony Boryni
• około godz. 11:30 czołgi niemieckie zaczęły wdzierać się do miasta
• 12:30 odwrót do Kleszczowa
• o godz. 14.00 siły niemieckie w sile 69 czołgów uderzają na Kleszczów; odwrót pozostałych jednostek na Kobiór.
• o 15:30 Niemcy oficjalnie wkraczają do Żor
• o 16:35 gen. Heinrich von Vietinghoff wraz ze sztabem lokuje się w Kleszczowie

W założeniach dowódców Armii Kraków, a w szczególności gen. Jana Sadowskiego dowodzącego Grupą Operacyjną „Śląsk” celem działań operacyjnych Wojska Polskiego w powiecie rybnickim było opóźnienie natarcia sił niemieckich. Ponadto przed obrońcami obu pozycji przesłaniających, tj. Rybnika i Żor, postawiono zadanie prowadzenia skutecznej obrony przy jednoczesnym zachowaniu garnizonu polskiego. Oba cele operacyjne zostały osiągnięte. 5 Dywizja Pancerna oraz 53 pułk piechoty w dniu 1 września zdobyły jedynie ziemie powiatu rybnickiego i dały czas zorganizowania obrony powiatu pszczyńskiego.

http://zapomniany.rybnik.pl/content/view/80/48/

http://zapomniany.rybnik.pl/content/view/146/48/