Siedziba IPN w Warszawie

Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (IPN) – instytucja naukowa o uprawnieniach śledczych.

Instytut został powołany 19 stycznia 1999 na mocy ustawy z 18 grudnia 1998 o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Siedziba IPN mieści się w Warszawie przy ul. Towarowej 28. Instytut posiada jedenaście oddziałów w miastach, które są siedzibami sądów apelacyjnych. W kolejnych siedmiu miastach utworzono delegatury oddziałów IPN.

Biuro Lustracyjne

Na mocy ustawy z dnia 18 października 2006 o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów powstało w strukturach IPN Biuro Lustracyjne oraz podległe mu terenowe oddziałowe biura lustracyjne. Głównym celem Biura Lustracyjnego jest weryfikacja prawdziwości złożonych oświadczeń lustracyjnych przez osoby pełniące funkcje publiczne, przygotowywanie postępowań lustracyjnych oraz przygotowanie i publikowanie katalogów zawierających dane osobowe:

• pracowników, funkcjonariuszy i żołnierzy organów bezpieczeństwa państwa,
• osób rozpracowywanych przez organy bezpieczeństwa państwa PRL,
• osób zajmujących kierownicze stanowiska partyjne i państwowych w PRL,
• osób pełniących obecnie funkcje publiczne (art. 22 ustawy).

Pracujący w Biurze Lustracyjnym oraz jedenastu Oddziałowych Biurach Lustracyjnych prokuratorzy uczestniczą w weryfikacji prawdziwości oświadczeń lustracyjnych, w przypadku wątpliwości co do ich prawdziwości przygotowują postępowania lustracyjne, a następnie uczestniczą w toczących się przed sądami postępowaniach lustracyjnych.

Rada IPN

Rada IPN powołana została nowelizacją ustawy z 2010 i rozpoczęła działalność w 2011. Przejęła m.in. część kompetencji zlikwidowanego Kolegium IPN. Członków Rady wyłaniają Sejm (5), Senat (2) oraz Prezydent – po 1 z 2 kandydatów przedstawianych mu przez KRS i KRP.

Skład Rady IPN:

• Andrzej Chojnowski (Sejm)
• Antoni Dudek (Sejm)
• Andrzej Friszke (Sejm)
• Antoni Kura (Prezydent z rekomendacji KRP)
• Grzegorz Motyka (Senat)
• Bolesław Orłowski (Senat)
• Andrzej Paczkowski (Sejm)
• Andrzej Wasilewski (Prezydent z rekomendacji KRS)
• Tadeusz Wolsza (Sejm)

W ciągu swojej działalności historycy z Instytutu Pamięci Narodowej stali się obiektem krytyki zarówno osób popierających, jak i sprzeciwiających się badaniom materiałów Służby Bezpieczeństwa oraz lustracji. Do głównych zarzutów wysuwanych przez krytyków należą przyjmowanie materiałów SB jako źródła, działania służące politycznym celom i naruszanie etosu udziałowców Okrągłego Stołu poprzez ujawnianie ich współpracy z SB. Zwolennikami więc likwidacji IPN są byli komuniści z PZPR i SB, tajni współpracownicy SB oraz SLD, Gazeta Wyborcza i obecnie Ruch Palikota. Inni krytykują IPN za nieujawnianie całości zasobów instytutu np. w Internecie i nie otwarcie całych zasobów na wzór jak zrobiono to w Niemczech [Instytut Gaucka]