Franciszek Jerzy Jaskulski

Franciszek Jerzy Jaskulski, pseud. "Zagon", "Zagończyk" (ur. 16 września 1913 w Rauxel-Castrop w Niemczech, zm. 19 lutego 1947 w Kielcach) – oficer AK, działach Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość.

Był synem Ignacego i Marii z Kozalów, polskich emigrantów osiadłych w Westfalii. W 1926 roku powrócił do Polski i zamieszkał z rodzicami w Wielkopolsce. W latach 1928-1933 uczęszczał do Seminarium Nauczycielskiego w Krotoszynie. po jego ukończeniu podjął pracę zarobkową w Urzędzie Gminnym w Zdunach. W 1935 został przeniesiony do gminy Kobylin. Przez 3 semestry studiował prawo. W 1937 ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu. Był działaczem harcerskim, w 1939 uzyskał stopień harcmistrza.

W 1939 zgłosił się ochotniczo do Wojska polskiego i otrzymał przydział do 68 Pułku Piechoty. Brał udział w obronie Warszawy. W październiku zbiegł z niemieckiej niewoli i powrócił do domu w Zdunach, gdzie w latach 1940-1942 pracował na kolei w tzw. Bauzugach. Jednocześnie samorzutnie zorganizował młodzieżową grupę konspiracyjną i wydawał pismo konspiracyjne "Zagończyk". W 1941 podporządkował się Związkowi Walki Zbrojnej; był m.in. komendantem Podobwodu w obwodzie Krotoszyn.

W styczniu 1943, po dekonspiracji znacznej części struktur niepodległościowych na jego rodzinnym terenie, zbiegł na Lubelszczyznę. Od września 1943 był dowódcą Oddziału Dyspozycyjnego AK w Obwodzie Garwolin, następnie został dowódcą oddziału lotnego w Inspektoracie Rejonowym Puławy. W lutym 1944 objął dowództwo nad oddziałem partyzanckim działającym pod kryptonimem "Pilot", który wszedł w skład 15 Pułku Piechoty AK; został awansowany do stopnia porucznika.

Brał udział w akcji "Burza", m.in. uczestniczył w zdobyciu Puław. 21 lipca 1944 oddział przez niego dowodzony stoczył zwycięską walkę z niemiecką 150-osobową ekspedycją karną, która miała spalić Końskwolę. 30 lipca jego oddział został rozbrojony przez NKWD w Borysowie. Mimo to po wybuchu powstania w Warszawie grupa Jaskulskiego wraz z oddziałem Mariana Bernaciaka "Orlika" wyruszyła powstańcom na pomoc. Pod Garwolinem na skutek trudnej sytuacji oddziały zostały jednak rozwiązane.

Jaskulski, pozostając w konspiracji, równolegle podjął pracę jako sekretarz gminy w Górkach (powiat puławski). Aresztowany 3 listopada 1944 przez UB, wyrokiem z 8 stycznia 1945 został skazany "za udział w nielegalnej organizacji" na karę śmierci, utratę praw publicznych i przepadek mienia; wyrok ten został zmniejszony do 10 lat więzienia. Karę Jaskulski odbywał w więzieniu we Wronkach, skąd 4 września 1945 dokonał niezwykle brawurowej ucieczki w przebraniu strażnika. Powrócił na teren Puław, znany mu z poprzednio prowadzonej pracy konspiracyjnej.

Od grudnia 1945 do lutego 1946 był szefem referatu bezpieczeństwa Zrzeszenia WiN w Obwodach Kozienice i Puławy. Od lutego do maja 1946 – komendanta Inspektoratu WiN Kozienice, a od maja do lipca 1946 – komendanta Insektoratu WiN, obejmującego Obwody: Radom, Kozienice, Starachowice, Kielce i Końskie, pod kryptonimem "Związek Zakonspirowanej Konspiracji" (ZZK); na tym terenie przyczynił się do zorganizowania licznych oddziałów partyzantki antykomunistycznej, które m.in. opanowały Szydłowiec i Skaryszew, likwidowały konfidentów UB i NKWD, ponadto stoczyły wiele walk z grupami operacyjnymi NKWD, UB i KBW (m.in. w czerwcu 1946 pod wsią Błotne Górne.

26 lipca 1946 został aresztowany przez UB na skutek zdrady bliskiego współpracownika. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Kielcach z 17 stycznia 1947 został skazany na karę śmierci. Najwyższy Sąd wojskowy oddalił skargę rekwizycyjną postanowieniem z 6 lutego 1947. Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Wyrok został wykonany w więzieniu w Kielcach tuż przed wejściem w życie amnestii, która pozwalała na zmianę kar śmierci na karę dożywotniego więzienia lub 15 lat więzienia.

Za działalność konspiracyjną Jaskulski był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych. Żonaty, pozostawił troje dzieci.

W 2009 roku został mu nadany pośmiertnie Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski

http://podziemiezbrojne.blox.pl/2006/04/Mjr-Franciszek-Jerzy-Jaskulski-Zagon-Zagonczyk-1.html