Józef Kustroń

Józef Kustroń ur. 16 października 1892 w Stryju, zm. 16 września 1939 w Ułazowie - polski wojskowy, generał Wojska Polskiego.

Młodość spędził w Nowym Sączu, gdzie osiadła jego rodzina. Podczas nauki w szkole średniej, należał aktywnie do polskich nielegalnych organizacji niepodległościowych, w tym związku młodzieży Zet.

W 1910 podjął studia prawnicze i filozoficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W 1912 wstąpił do paramilitarnego polskiego Związku Strzeleckiego. Równolegle ze studiami na uniwersytecie, studiował również w Akademii Handlowej.

Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich i został w stopniu chorążego dowódcą plutonu w IV batalionie 2. Pułku Piechoty Legionów Polskich, skierowanego na front przeciw Rosji. 29 października 1914 został ciężko ranny w bitwie pod Mołotkowem, po której otrzymał awans na podporucznika. Po leczeniu w szpitalu, powrócił na front w stopniu porucznika.

Objął tym razem dowództwo kompanii w 4. Pułku Piechoty. Walczył z pułkiem m.in. pod Jastkowem na Lubelszczyźnie i na Wołyniu. Pod koniec 1915 awansował do stopnia kapitana. Na skutek kryzysu przysięgowego, gdy polscy żołnierze odmówili złożenia przysięgi na wierność cesarzom Niemiec i Austro-Węgier, Kustroń został przez Austriaków zdegradowany i przeniesiony do jednostki austriackiej piechoty. Od 1917 działał w polskiej konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej. Od 31 października 1918 uczestniczył w rozbrajaniu żołnierzy austriackich w Krakowie.

Podczas wojny polsko-rosyjskiej, od lipca 1920 kierował z ramienia Naczelnego Dowództwa w stopniu podpułkownika przewozami wojskowego transportu kolejowego i ewakuacją kolejową na zachód. Za zasługi podczas wojny polsko-rosyjskiej został odznaczony w 1923 Orderem Virtuti Militari.

W 1925 awansował do stopnia pułkownika. Podczas przewrotu majowego, Kustroń jako piłsudczyk nie dopuścił do wyruszenia swojego pułku na odsiecz siłom rządowym. Następnie był zastępcą dowódcy 16. Dywizji Piechoty w Grudziądzu, po czym w 1935 objął dowództwo 21. Dywizji Piechoty Górskiej w Bielsku. Z dywizją wziął udział w zajęciu Zaolzia.

W marcu 1939 otrzymał awans na generała brygady. W Bielsku, mieście o dużym procencie ludności niemieckiej, Kustroń zaangażował się aktywnie w działalność o polskim charakterze społeczno-politycznym, gospodarczym i narodowym. Był także prezesem oddziału Związku Zachodniego.

Podczas kampanii wrześniowej 1939, gen. bryg. Józef Kustroń dowodził nadal 21. Dywizją Piechoty Górskiej, wchodzącą w skład Grupy Operacyjnej "Bielsko" i Armii "Kraków". Od 1 września 1939 21. DPG uczestniczyła w ciężkich walkach odwrotowych, po których osłabiona przedarła się na południową Lubelszczyznę. 16 września dywizja, usiłując przebić się, stoczyła zaciekłą walkę pod Oleszycami z przeważającą niemiecką 45. Dywizją Piechoty. Około godz. 14 w lesie między Koziejówką a Ułazowem generał Kustroń został zabity, uczestnicząc w ataku podczas próby przebicia. Pochowany został na polu bitwy, w 1953 przeniesiono jego grób do Nowego Sącza.

W latach 1981–1984 działało w Nowym Sączu Towarzystwo im. Generała Józefa Kustronia, którego inicjatorem, a później prezesem był Jerzy Giza. Towarzystwo to kultywujące idee Polski niepodległej i chcące wybudować gen. J.Kustroniowi pomnik w Nowym Sączu, zostało rozwiązane przez komunistyczne władze miasta "za godzenie w żywotne interesy państwa" (czytaj PRL).