Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR) – partia komunistyczna założona w grudniu 1948, na skutek przymusowego połączenia stalinowskiej agentury czyli Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej, po przeprowadzeniu czystek w ich szeregach. Określana również jako realno-socjalistyczna, sprawująca rządy w Polsce Ludowej, w latach 1948–1989 na drodze dyktatury proletariatu.

Realizowała ideologię marksizmu-leninizmu. Zgodnie z obowiązującą nomenklaturą partyjną i ówczesnymi założeniami ideowymi, PZPR stanowiła awangardę rządzącej klasy robotniczej.

Działalność PZPR (oparta na obo­wią­zu­ją­cym w bloku wschodnim modelu mono­par­tyj­nym), w ramach mię­dzy­na­ro­do­we­go ruchu ko­mu­nis­tycz­ne­go i państw demokracji ludowej, pod­po­rząd­ko­wa­na była sowieckiej partii komunistycznej KPZR.

W czasie swojego istnienia, PZPR była partią masową, kierującą centralnie zarządzaną i zbiurokratyzowaną gos­po­dar­ką, sprawującą władzę państwową w sposób autorytarny, dążącą do totalitarnego kontrolowania wszystkich sfer życia społecznego.

Do 1968 roku partią zarządzali głównie komuniści pochodzenia żydowskiego a od 1968 roku pod wodzą Gomółki ,partia przyjęła orientację antysemicką aż do jej upadku w 1989 roku.

W dniu 1 lutego 1992 w czasie debaty w Sejmie RP, po której parlament przyjął uchwałę o uznaniu stanu wojennego za nielegalny,lider KPN Leszek Moczulski rozwinął skrót PZPR jako "Płatni Zdrajcy, Pachołki Rosji".

Do upadku w 1989 PZPR miała charakter partii państwowej, która sprawowała władzę absolutną (poprawka do konstytucji z 1976 mówiła o partii jako "przewodniej sile narodu") oraz kontrolowała zbiurokratyzowaną gospodarkę nakazowo-rozdzielczą. Głównym celem było stworzenie społeczeństwa komunistycznego oraz współuczestniczenie w budowie komunizmu na całym świecie – podstawowym oparciem ideologicznym PZPR była doktryna komunistyczna.

W sferze gospodarczej realizowano likwidację własności indywidualnej poprzez kolektywizację sektora rolniczego (niezrealizowaną w zamierzonym zakresie), przejęcie wszystkich przedsiębiorstw prywatnych przez administrację państwową, rozbudowę struktur biurokratycznych w instytucjach państwowych i społecznych (co wiązało się z likwidacją organizacji niezależnych, samorządu terytorialnego i związków zawodowych). W gospodarce priorytetem stała się rozbudowa przemysłu ciężkiego (zwłaszcza przemysłu zbrojeniowego na potrzeby ZSRR), co odbywało się kosztem indywidualnej konsumpcji i skutkowało okresowymi niedoborami artykułów codziennego użytku oraz biedą społeczeństwa.

Nacisk położono na indoktrynację ideologiczną społeczeństwa (zwłaszcza młodzieży), forsowanie tzw. socrealizmu w życiu kulturalnym i stałe próby podporządkowania Kościoła (oraz innych związków wyznaniowych lub organizacji religijnych). W tym celu zakłamywano historię i rzeczywistośc, tematami zakazanymi w PRL były zbrodnie sowieckie i komunistyczne w Polsce, Katyń, Rzeź Wołyńsko-Galicyjska, IV rozbiór Polski - 17 września 1939, aneksja polskich ziem przez ZSRR w 1945, Pakt Ribbentrop-Mołotow, Linia Curzona czy losy polskich miast Lwowa, Grodna, Wilna itd. które to trafiły pod okupację radziecka w 1945 roku.

Promowano Kłamstwo Katyńskie, Kłamstwo Wołyńskie oraz aktywnie wdrażano postanowienia Paktu Ribbentrop-Mołotow z 1939 roku, usankcjonowanego powtórnie w Jałcie w 1945 roku na konferencji rozbiorowej Polski.[IV rozbiór Polski].

Partia była zorganizowana na zasadzie centralizmu demokratycznego, który w teorii zakładał demokratyczne wyłanianie władz oraz podejmowanie decyzji i kierowanie jej działalnością. W istocie ten sposób sprawowania władzy w partii stanowił pewną odmianę systemu wodzowskiego[5]. W rzeczywistości najważniejszą rolę w PZPR (władzy wykonawczej), pełniły Komitet Centralny, jego Biuro Polityczne (ścisłe kierownictwo PZPR o stałej liczbie ok. 15 członków), Sekretariat KC i Sekretariat BP (kierowane przez I Sekretarza KC PZPR, przy czym te organy same były poddane ścisłej kontroli władz Związku Radzieckiego) oraz tzw. egzekutywy komitetów partyjnych. To właśnie te władze decydowały o polityce oraz składzie personalnym głównych organów, choć według statutu zadanie to spoczywało na członkach zjazdu, który odbywał się co cztery lub pięć lat. W przerwie pomiędzy nimi odbywały się co dwa lub trzy lata, konferencje partyjne komitetów wojewódzkich, powiatowych, gminnych i zakładowych.

Najmniejszą jednostką organizacyjną PZPR była Podstawowa Organizacja Partyjna (POP), która istniała w zakładach pracy, uczelniach, instytucjach kulturalnych itd. Główną rolę w PZPR odgrywały osoby zawodowo zajmujące się polityką, czyli tzw. aktyw partyjny, który tworzyły osoby rekomendowane do kierowania głównymi instytucjami państwowymi, organizacjami społecznymi, związkami zawodowymi. Biuro Polityczne KC, Sekretariat oraz komitety wojewódzkie decydowały o obsadzie kluczowych stanowisk nie tylko wewnątrz partii lecz także we wszelkich strukturach mających w nazwie "państwowe" – od urzędów centralnych po nawet niewielkie przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielcze, co było nazywane systemem nomenklaturowym zarządzania państwem i gospodarką. W pewnych obszarach gospodarki – np. rolnictwie system nomenklaturowy był jednak kontrolowany za zgodą PZPR przez jej partie sojusznicze ZSL (rolnictwo i produkcja żywności) i Stronnictwo Demokratyczne (środowiska rzemieślnicze, drobna przedsiębiorczość, niektóre spółdzielnie).

Historia PZPR

Zjednoczenie PPR i PPS

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza powstała na zjeździe zjednoczeniowym Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej w dniach 15–21 grudnia 1948. W tych dniach odbył się tzw. Kongres Zjednoczeniowy PPR i PPS, mający miejsce w auli Politechniki Warszawskiej. Scalenie obu partii było możliwe dzięki usunięciu z PPS działaczy sprzeciwiających się zjednoczeniu (a właściwie wchłonięciu przez komunistów), a także tych członków PPR, których oskarżono o "odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne". Ocenia się, że ponad 25% socjalistów zostało odsuniętych na "tor boczny" lub usuniętych z życia politycznego. Proces połączenia obu partii zakończył się w kwietniu 1949.

Poznański Czerwiec (Czerwiec ’56) – pierwszy w PRL strajk generalny i demonstracje uliczne z końca czerwca 1956 w Poznaniu przeciwko PZPR, krwawo stłumione przez wojsko i milicję. Przez propagandę PRL bagatelizowany jako "wypadki czerwcowe" lub przemilczany, obecnie przez część historyków i kombatantów określany także jako powstanie poznańskie. Stłumiony przez liczące ponad 10 tys. żołnierzy oddziały LWP i Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego pod dowództwem wywodzącego się z Armii Czerwonej generała Stanisława Popławskiego. W 2006 r. dr Łukasz Jastrząb ogłosił zweryfikowaną listę 57 zabitych i zmarłych w wyniku odniesionych ran

Marzec 1968 (8–23 marca 1968) – kryzys polityczny zapoczątkowany demonstracjami studenckimi skierowanymi przeciwko PZPR, m.in. w Warszawie, Gdańsku, Krakowie i Poznaniu, brutalnie rozbitymi przez oddziały Milicji Obywatelskiej i Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej tzw. aktywu robotniczego. Partia pod wodzą Gomółki przyjęła charakter partii antysemickiej który trwał do jej upadku w 1989 roku. W samym roku 1967 zwolniono ponad 200 wysokich stopniem i funkcją oficerów LWP, w tym 14 generałów – za co współodpowiedzialny był członek ścisłego kierownictwa resortu obrony, a od 11 kwietnia 1968 roku minister MON gen. Wojciech Jaruzelski

Inwazja na Czechosłowację - w nocy z 20 na 21 sierpnia 1968 r. rozpoczęła się operacja Dunaj – ponad 600 tysięcy żołnierzy radzieckich, polskich, węgierskich i bułgarskich i wschodnioniemieckich wkroczyło do Czechosłowacji (udział armii NRD ograniczył się do ok. 30 żołnierzy jednostki łączności w sztabie armii inwazyjnej). Był to przejaw terroryzmu międzynarodowego ,za który ze strony polskiej winę ponosiła PZPR.

Ważnym protestem wobec inwazji było wydarzenie, jakie miało miejsce w Polsce. Ryszard Siwiec (były żołnierz AK, filozof, księgowy z Przemyśla) protestując przeciwko inwazji na Czechosłowację dokonał 8 września 1968 r. samospalenia w czasie ogólnokrajowych dożynek na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie w obecności szefów partii PZPR, dyplomatów i 100 tysięcy widzów. W wyniku doznanych oparzeń zmarł w szpitalu po czterech dniach. Jednak prawda o tym wydarzeniu była przez lata skrzętnie ukrywana przez władze komunistyczne.

Grudzień 1970, wydarzenia grudniowe, rewolta grudniowa, wypadki grudniowe, masakra na Wybrzeżu – bunt robotniczy w Polsce przeciwko PZPR w dniach 14-22 grudnia 1970 roku (demonstracje, protesty, strajki, wiece, zamieszki) głównie w Gdyni, Gdańsku, Szczecinie i Elblągu.

Władze PZPR (Biuro Polityczne w składzie: Władysław Gomułka, Marian Spychalski, Józef Cyrankiewicz, Ignacy Loga-Sowiński, Mieczysław Moczar, Wojciech Jaruzelski, Alojzy Karkoszka, Zenon Kliszko, Kazimierz Świtała, Tadeusz Pietrzak) na wieść o wydarzeniach w Gdańsku wydały rozkaz użycia broni palnej przeciwko demonstrującym, przy czym strzały po ostrzegawczej salwie w górę zgodnie z rozkazem Gomułki miały być oddawane w nogi. Nastąpiła interwencja 550 czołgów i 700 transporterów opancerzonych 8. dywizji zmechanizowanej. Do walki z demonstrantami ruszyło 5 tysięcy milicjantów i 27 tysięcy żołnierzy, Wybrzeże zostało krwawo spacyfikowane. Akcję tę nadzorował osobiście obecny w Trójmieście wiceminister MON Grzegorz Korczyński

Dewastacja i zniszczenia Cmentarza Orląt we Lwowie w 1971 roku.

Po zajęciu Lwowa przez wojska radzieckie cmentarz był regularnie grabiony i niszczony, rozbito pomniki żołnierzy amerykańskich i francuskich, którzy walczyli po stronie polskiej, a w katakumbach, na których nadbudowano dodatkowe piętro, umieszczono garaże i zakład kamieniarski. Przez część cmentarza poprowadzono drogę. Ostatecznej dewastacji dokonano w latach siedemdziesiątych. W sierpniu 1971 roku przy pomocy czołgów i maszyn budowlanych zniszczono kolumnadę, próbowano też zniszczyć wielkie pylony Łuku Chwały, które jednak skutecznie oparły się tym próbom, ostrzelano napisy na pylonach, zrównano z ziemią półkoliście ułożone na tarasach groby. Kamienne lwy, które stały niegdyś przed łukiem triumfalnym, wyrzucono na rogatki miasta. Tak przestała istnieć najsłynniejsza nekropolia II Rzeczypospolitej. O tej dewastacji wiedziały ówczesne władze PRL lecz niestety KC PZPR z towarzyszem Edwardem Gierkiem na czele, wyraziły swoje głębokie zrozumienie dla poczynań bratniej armii sowieckiej w dewastacji cmentarza oraz administracji ukraińskiej która w ten sposób chciała wymazać polskość Lwowa.

W tym też roku Roman Józef Abraham (1891-1976) – generał brygady WP, dowódca Wielkopolskiej Brygady Kawalerii podczas wojny obronnej 1939r.[bohater narodowy] wystosował protest przeciwko niszczeniu cmentarza do najwyższych władz PRL, do KC PZPR, zignorowany przez towarzyszy z KC, głównie Gierka i Jaruzelskiego którzy poparli całkowicie działania bratniej armii radzieckiej w dewastacji i niszczeniu polskiego Cmentarza Orląt we Lwowie

Czerwiec 1976 – fala strajków i protestów przeciwko PZPR, które miały miejsce w PRL pod koniec czerwca 1976 r., po ogłoszeniu przez rząd Piotra Jaroszewicza wprowadzenia drastycznych podwyżek cen urzędowych na niektóre artykuły konsumpcyjne. Ogłoszone podwyżki cen były konsekwencją fatalnego stanu gospodarki wywołanego polityką gospodarczą "budowy socjalizmu" firmowaną przez Edwarda Gierka. Wzrost konsumpcji odbywał się za kredyty brane na Zachodzie, a oderwani od rzeczywistości przez propagandę sukcesu aparatczycy podejmowali nietrafione decyzje gospodarcze Ponadto takie podejście do ekonomii powodowało kosztowny przerost zatrudnienia i łączącą się z nim niską wydajność pracy, a ścisłe związki gospodarcze z ZSRR skutkowały de facto udziałem Polski (i wszystkich innych "demoludów") w finansowaniu udziału ZSRR w wyczerpującym wyścigu zbrojeń. Tymczasem społeczeństwo polskie zdążyło już się przyzwyczaić do wzrostu poziomu życia i nie chciało płacić za błędy popełniane przez kierownictwo PZPR.

• 24 czerwca – transmisja na żywo przemówienia premiera Piotra Jaroszewicza i ogłoszenie podwyżek (nowych cen).
• 25 czerwca – treść przemówienia pojawia się w prasie. Strajkuje 97 zakładów, m.in. w Radomiu , Ursusie i Płocku. Rząd PRL ukrył przed opinią publiczną fakt wybuchu zamieszek, nazywając je "drobnymi, chuligańskimi wybrykami". Mimo to, szybko wycofał się z zapowiadanych podwyżek, w lęku przed rozszerzeniem się protestów na cały kraj i zaproponował rozpoczęcie "szerokich konsultacji społecznych na temat podwyżek cen i trudnościach w zaopatrzeniu". Równolegle przeprowadzono szybką, brutalną pacyfikację strajków, nadal utrzymując że były to tylko chuligańskie wybryki.
• 26-30 czerwca – wydarzenia radomskie – rozszerzenie się strajków na wszystkie zakłady państwowe w Radomiu w odpowiedzi na brutalne pacyfikacje i aresztowania organizatorów pierwszych strajków. Władze lokalne ogłaszają stan wyjątkowy i czasowo zamykają wszystkie zakłady. W efekcie na ulice wychodzą zrewoltowane tłumy mieszkańców miasta, łącznie kilkadziesiąt tysięcy ludzi, które dokonują m.in. podpalenia budynku komitetu wojewódzkiego PZPR. Miasto zostaje całkowicie spacyfikowane przez liczne oddziały ZOMO, z użyciem amunicji ostrej, gazu łzawiącego i armatek wodnych. Skala aresztowań osiąga znaczne rozmiary. Aresztowanych poddaje się m.in. torturom polegającym na przechodzeniu przez szpaler milicjantów tłukących aresztanta pałkami, znanej jako "ścieżka zdrowia". Równolegle, w całym kraju narasta oficjalna propaganda nazywająca uparcie protestującą ludność miasta – chuliganami i wichrzycielami, organizowane są "spontaniczne" wiece protestacyjne przeciw działaniom "radomskich warchołów".

Według raportu sporządzonego przez MSW na potrzeby Biura Politycznego na terenie 12 województw zastrajkowało 112 zakładów, w strajkach uczestniczyło ponad 80 tysięcy osób (w tym 20 800 w Radomiu i 14 200 w Ursusie

Sierpień 1980 – jeden z kilku miesięcy, które odcisnęły największe piętno na historii PRL. Przeszedł do historii z powodu strajków na Wybrzeżu a później w całym kraju jako masowy sprzeciw społeczeństwa przeciwko dyktaturze PZPR.

W sierpniu 1980 r. narodził się, trwający 15 miesięcy okres względnej wolności w komunistycznym państwie i powstał ruch robotniczy, ruch społeczny o charakterze narodowo-patriotycznym, który wkrótce przeistoczył się w 10 milionowy NSZZ Solidarność. Szczególną niechęc wobec tego ruchu miał aktyw PZPR i niektóre osoby związane z tzw. opozycją z KOR. Udział w tym procesie miała też elekcja papieża Jana Pawła II, jego nauki, autorytet, wpływ i pielgrzymki do kraju. Okres wolności Polaków zakończony został Stanem wojennym w latach 1981-1983. Sierpień 1980 był impulsem do przemian systemowych, które w ostateczności doprowadziły do upadku PRL i innych dyktatur z bloku wschodniego, odzyskania suwerenności przez Polskę i powstania III Rzeczypospolitej.

Według raportu MSW dostarczonego Stanisławowi Kani w dniu 30 sierpnia w 28 województwach strajkowało 700 zakładów i ponad 700 tysięcy pracowników, m.in. komunikacja miejska w 13 miastach.

Stan wojenny w Polsce 1981-1983 – stan wojenny wprowadzony 13 grudnia 1981 r. na terenie całej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na mocy uchwały Rady Państwa z dnia 12 grudnia 1981 r, podjętej z naruszeniem Konstytucji PRL, na polecenie Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (pozakonstytucyjnego tymczasowego organu władzy, faktycznie nadrzędnego wobec konstytucyjnych władz państwowych), poparty przez Sejm PRL uchwałą z dnia 25 stycznia 1982 r.. Został zawieszony 31 grudnia 1982 r, a zniesiono go 22 lipca 1983 r. Był to faktyczny akt wojny wypowiedziany przez PZPR narodowi polskiemu.

W reakcji na wprowadzenie stanu wojennego struktury NSZZ Solidarność podjęły akcje protestacyjne – ZOMO sukcesywnie pacyfikowało kolejne strajki m.in. w Stoczni Gdańskiej im. Lenina (16 grudnia 1981), Hucie im. Lenina w Krakowie (w nocy z 15 grudnia na 16 grudnia), Fabryce Samochodów Ciężarowych w Lublinie (w nocy z 16 grudnia na 17 grudnia), Stoczni im. Warskiego w Szczecinie (w nocy z 14 grudnia na 15 grudnia), w Hucie Katowice (23 grudnia). Największy opór stawiły siłom bezpieczeństwa kopalnie węgla kamiennego na Śląsku – 15 grudnia oddział ZOMO został dwukrotnie wyparty z terenu kopalni "Manifest Lipcowy", za trzecim razem kilkunastoosobowa grupa milicjantów otworzyła ogień do robotników, raniąc czterech z nich, 16 grudnia 1981 w trakcie pacyfikacji kopalni Wujek funkcjonariusze ZOMO zastrzelili 9 górników. Protesty robotnicze najdłużej trwały w KWK Ziemowit (do 22 grudnia) i KWK Piast, gdzie 1000 górników przebywało pod ziemią od 14 grudnia do 28 grudnia 1981 (był to najdłużej trwający strajk w historii powojennego górnictwa).

16 grudnia 1981 w Gdańsku doszło do dużej manifestacji, w której udział wzięło ok. 100 000 ludzi – starcia z oddziałami ZOMO trwały tam do 17 grudnia. Funkcjonariusze ZOMO postrzelili w ich trakcie 4 osoby (z czego 1 osoba zmarła). Do podobnej wielotysięcznej demonstracji doszło 17 grudnia 1981 w Krakowie, gdzie również doszło do brutalnego rozpędzenia manifestantów przez służby bezpieczeństwa PRL.

Sprzeciw wobec wprowadzenia stanu wojennego przybierał różne formy. Większość aktorów i twórców początkowo zbojkotowała zaistniałą sytuację odmawiając występów w mediach państwowych, później jednak sprzeciw złagodniał. Przyczynił się do tego fakt weryfikacji dziennikarzy, w wyniku której zostało zwolnionych z pracy co najmniej 800 z nich.

Norman Davies nazwał wprowadzenie polskiego stanu wojennego z 1981 przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego "najdoskonalszym zamachem wojskowym w historii nowożytnej Europy". Zdaniem Andrzeja Ajnenkiela stan wojenny był sui generis wojskowym zamachem stanu. W opinii Wojciecha Roszkowskiego "pod względem prawnym stan wojenny był zamachem stanu". Andrzej Friszke stwierdza, iż fakt wydania decyzji o wprowadzeniu stanu wojennego przez Radę Państwa, w trakcie trwającej sesji Sejmu było "złamaniem prawa”, oraz że w istocie "chodziło o faktyczny zamach stanu.

Upadek PZPR

Ostatecznie doszło do upadku PZPR, a część działaczy podjęła decyzję o założeniu dwóch nowych partii socjaldemokratycznych. Na ten cel otrzymała od Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego kwotę ponad 1 mln dolarów w ramach tzw. pożyczki moskiewskiej.

Byli działacze PZPR założyli Socjaldemokrację Rzeczypospolitej Polskiej, której głównymi przywódcami byli Aleksander Kwaśniewski, Leszek Miller i Mieczysław Rakowski. SdRP miała m.in. przejąć wszystkie prawa i obowiązki PZPR oraz pomóc w rozdysponowaniu majątku byłej PZPR, która pod koniec lat 80. posiadała znaczne przychody, głównie z nieruchomości, którymi zarządzała, oraz z przedsiębiorstwa RSW "Prasa-Książka-Ruch", które z kolei posiadało specjalne ulgi podatkowe. W tym okresie przychody ze składek członkowskich stanowiły tylko 30% przychodów PZPR.

Po rozwiązaniu PZPR i założeniu SdRP pozostała część działaczy utworzyła Unię Socjaldemokratyczną Rzeczypospolitej Polskiej (USdRP), która zmieniła nazwę na Polską Unię Socjaldemokratyczną) i Ruch 8 Lipca.

Pod koniec 1990 w Sejmie trwała intensywna debata nad sposobem przejęcia przez państwo majątku byłej PZPR, na który składało się ponad 3000 budynków i lokali, z czego prawie połowa była użytkowana bez żadnej podstawy prawnej. Zwolennicy przejęcia majątku PZPR argumentowali, że został on zbudowany w oparciu o grabież oraz dotacje Skarbu Państwa, wypracowanego przez całe społeczeństwo. Przeciwnicy z SdRP byli zdania, że majątek powstał ze składek członkowskich i żądali sukcesji majątku byłej PZPR na rzecz SdRP, która w tym czasie administrowała majątkiem. Kontroli komisji sejmowej nie podlegał majątek ruchomy oraz konta byłej PZPR.

9 listopada 1990 Sejm uchwalił "Ustawę o przejęciu majątku byłej PZPR", która ostatecznie miała doprowadzić do przejęcia nieruchomości byłej PZPR przez Skarb Państwa. Część nieruchomości została przejęta do 1992, głównie na rzecz samorządów terytorialnych, o część toczyły się spory sądowe jeszcze do 2000 roku. Ruchomości i finanse byłej PZPR praktycznie zniknęły. Większość z nich przeniesiona została wcześniej w ramach procesu nazywanego "uwłaszczeniem nomenklatury" do firm prywatnych nazywanych "spółkami nomenklaturowymi". Jedną z najbardziej znanych z nich była Transakcja spółka z o.o.

Afera „Moskiewska pożyczka” - afera finansowa przekazania 1,2 mln dolarów amerykańskich przez KPZR na rzecz PZPR w styczniu 1990 roku a także procedury jej zwrotu. Operację tę koordynowali ze strony PZPR Mieczysław Rakowski oraz Leszek Miller.

Według akt śledztwa odtajnionych w 2006 roku z inicjatywą pożyczenia pieniędzy miał wyjść Mieczysław Rakowski i miała być według niego przeznaczona "na utrzymanie agend PZPR i jej personelu". Pieniądze zostały przekazane Rakowskiemu w gotówce w styczniu 1990. Według strony rosyjskiej pożyczka miała być przeznaczona na finansowanie SdRP i Trybuny, pochodziła z zasobów KGB, zaś Rakowski miał pożyczkę zwrócić "po roku, po zorganizowaniu działalności komercyjnej partii". Z całej sumy kwota 300 tys. dolarów miała zostać ostatecznie wykorzystana na założenie Trybuny, 200 tys. na odprawy dla pracowników PZPR, 500 tys. zwrócone Rosjanom, zaś 200 tys. "puszczone w obieg aby z tytułu otrzymywanych dochodów wypłacić dług ratami".

Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej (SdRP) – partia polityczna wywodząca się z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, istniejąca w latach 1990–1999. Od 1991 wchodząca w skład koalicji Sojusz Lewicy Demokratycznej, przekształconej w 1999 w jednolitą partię o tej samej nazwie. W okresie 1993–1997 współtworzyła koalicję rządową z Polskim Stronnictwem Ludowym. Premierami z ramienia ugrupowania byli Józef Oleksy (1995–1996) i bezpartyjny Włodzimierz Cimoszewicz (1996–1997). W 1995 kandydat partii Aleksander Kwaśniewski wygrał wybory prezydenckie. Przewodniczącymi SdRP byli kolejno: Aleksander Kwaśniewski, Józef Oleksy i Leszek Miller.