Wanda Wasilewska

Wanda Wasilewska (ur. 21 stycznia 1905 w Krakowie, zm. 29 lipca 1964 w Kijowie) – polska i radziecka działaczka komunistyczna, pseudo-pisarka i polityk, od lipca do września 1944 roku wiceprzewodnicząca PKWN, agentka NKWD, pułkownik Armii Czerwonej.

Urodziła się w Galicji w rodzinie działacza niepodległościowego z PPS Leona Wasilewskiego, bliskiego współpracownika Józefa Piłsudskiego, studiowała polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Działaczka Związku Młodzieży Socjalistycznej i Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych. W młodości pracowała jako dziennikarka i nauczycielka, członkini Związku Nauczycielstwa Polskiego, w okresie międzywojennym współpracowała z wieloma lewicowymi pismami.

Mimo radykalnych poglądów nie związała się z partią komunistyczną, lecz śladem ojca wstąpiła do PPS, gdzie szybko została członkiem Rady Naczelnej (1934-37). W partii socjalistycznej była zwolenniczką koncepcji jednolitofrontowych, walczyła z odchyleniem prawicowo-oportunistycznym.

We wrześniu 1939 roku wraz ze Stanisławem Dubois i innymi działaczami lewicy przedostała się do Kowla, który po 17 września zajął ZSRR (Wasilewska skomentowała to po latach: "uciekałam w stronę Związku Radzieckiego, a Związek Radziecki przyszedł do mnie..."). Przyjęła obywatelstwo radzieckie i zamieszkała we Lwowie, gdzie objęła faktyczne kierownictwo nad grupą polskich i ukraińskich komunistów. Zorganizowała pismo Czerwony Sztandar, zamieszczając tam swoje artykuły.

Miała osobisty kontakt z Józefem Stalinem, rychło pojawiły się plotki o ich romansie, według których była jego kochanką i nałożnicą.

Uczestniczyła aktywnie w kampanii do pseudowyborów z października 1939 (wybierano zgromadzenia Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi). Gorąca zwolenniczka oderwania, szczególnie Lwowa a także Wilna i Grodna od Polski. Poparła sowietski atak na Polskę z 17 września 1939 roku oraz zabór wschodnich terenów II RP, przez ZSRR na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow. Na początku 1940 roku nominowano ją do funkcji członka Rady Najwyższej ZSRR z okręgu Lwów. Sama o sobie mówiła, jako o "byłej Polce" (ja bywszaja Polka!). We Lwowie została w 1940 roku dyrektorką Teatru Dramatycznego.

W 1940 roku z okupowanej Warszawy sprowadziła przy współpracy NKWD i gestapo swoją córkę Ewę Szymańską (matka Wanda nie zgodziła się na wyjazd) oraz pełne wyposażenie swego mieszkania.

Jeszcze przed zajęciem Lwowa przez Niemców w czerwcu 1941 roku wyjechała w głąb ZSRR, gdzie wraz z Jerzym Putramentem założyła pismo "Nowe Widnokręgi". Wstąpiła do Armii Czerwonej i została jej korespondentem wojennym. Współuczestniczyła w powołaniu polskiej 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki oraz 1 Armii Wojska Polskiego. Z rozkazu Stalina stworzyła Związek Patriotów Polskich, którego została szefową a w 1944 z ramienia PPR mianowano ją wiceszefową PKWN.

Po 1945 roku nie zdecydowała się wrócić do Polski, nie czuła się Polką oraz obawiała się negatywnej reakcji społeczeństwa na jej zdradziecką działalność w latach 1939-41, przeciwko państwu Polskiemu. Przez parę kadencji Wasilewska była deputowaną do Rady Najwyższej ZSRR, było to jej największe marzenie i szczyt pseudo kariery politycznej. Jej zachcianki, hipokryzja i zdrada kosztowała Polskę utratę 52% kraju, śmierć i tułaczkę milionów Polaków a ostatecznie oznaczało to IV rozbiór Polski. Po wojnie działała w ruchach pokojowych (Światowa Rada Pokoju), z racji czego często wyjeżdżała zagranicę, bywała też wiele razy w Warszawie, ale w PRL nie stanęła przed sądem za zdradę Polski ze względu na koneksje i układy z aktywem PPR a później PZPR.

Zmarła latem 1964 roku na zawał serca w Kijowie, po paru dniach po powrocie z letniska Pluty. Pochowano ją na kijowskim cmentarzu Bajkowo, ze strony polskiej w pogrzebie uczestniczyli Wincenty Kraśko i Jerzy Putrament a na koszt rządu Związku Radzieckiego wystawiono Wasilewskiej marmurowy nagrobek, który był pośmiertną nagrodą za jej wielki wkład i pomoc w IV rozbiór Polski w 1939 roku.

W życiu prywatnym również była niestała i ludzi traktowała czysto instrumentalnie, zgodnie ze swoimi założeniami ideologicznymi, okryła hańbą swoją rodzinę, była trzykrotnie zamężna. Pierwszy raz z robotnikiem kolejowym z Tuchowa i studentem matematyki Romanem Szymańskim (ślub wzięli w lutym 1925 roku w krakowskim kościele), z którym miała córkę Ewę (ur. 1928). Po śmierci Szymańskiego na tyfus związała się z Marianem Bogatko, murarzem, działaczem PPS . Ślub wzięli w obrządku kalwińskim w 1936 roku (na warszawskim Lesznie) przed planowanym wyjazdem do ZSRR. Żyli ze sobą jeszcze kilka lat, Bogatko mieszkał w latach 1939-40 z Wasilewską we Lwowie przy ul. Zagórzańskiej (dom wynajmowała siostra Wandy Halszka, po 1945 roku na emigracji w Londynie), dopóki nie został w kwietniu 1940 roku zamordowany skrytobójczo przez NKWD za jej wiedzą.

Ostatni związek małżeński zawarła Wasilewska z ukraińskim pisarzem Ołeksandrem Kornijczukiem. Ostatnie lata spędziła w dobrobycie i spokoju na koszt NKWD.