Herb Włodzimierza Wołyńskiego

Włodzimierz Wołyński - polskie miasto, do 1939 był miastem powiatowym w województwie wołyńskim, siedziba powiatu włodzimierskiego w Polsce. Po 1945 na mocy paktów rozbiorowych został siłą wcielony do ZSRR pod okupację radziecką. Obecnie jest pod administracją ukraińską.

Leży około 15 km od obecnej polskiej granicy. W pobliżu miasta usytuowane jest ko­le­jo­we przej­ście graniczne.

Był miastem królewskim Korony Królestwa Pol­skie­go

Włodzimierz powstał w drugiej połowie X wieku (pierwsza wzmianka historyczna w 988 r.), jako warowny gród na pograniczu nowo zdobytych przez Ruś na Polakach ziemiach Grodów Czerwieńskich. Wybudowanie warowni we Włodzimierzu potwierdza, że Włodzimierz I Wielki przystępował dopiero do utrzymania świeżo zdobytego terenu. Już w 988 roku stał się stolicą Księstwa Włodzimierskiego, a od II poł. XI w. był także stolicą prawosławnej eparchii włodzimiersko-brzeskiej. W 1160 ukończono budowę soboru Zaśnięcia Matki Bożej. W XIII wieku w składzie księstwa halicko-wołyńskiego, od 1240 roku zależnego od chanatu tatarskiego.

W 1349 ziemie te zostają ponownie przyłączone przez Kazimierza Wielkiego do państwa polskiego.

28 sierpnia 1366 roku we Włodzimierzu Janusz Suchywilk przekazał swoje dobra bratankom Piotrowi i Mikołajowi. Byli to synowie Jakusza Cztana ze Strzelc. Ustanowił w ten sposób pierwszą ordynację w Polsce. Król Kazimierz Wielki potwierdził ten dokument. Na wiadomość o śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 roku Kiejstut wraz z Lubartem zajęli ziemię włodzimierską niszcząc nieukończony murowany zamek we Włodzimierzu.

Prawa miejskie otrzymał w 1431, a w 1569 na mocy unii polsko-litewskiej znalazł się kolejny raz w granicach Polski.

7 lipca 1792 roku pod Włodzimierzem odbyła się jedna z bitew Polaków z Rosjanami w której wziął udział Tadeusz Kościuszko. Odparte zostało wówczas trzykrotnie silniejsze wojsko rosyjskie przez co ukształtowała się opinia o wysokich umiejętnościach dowódczych słabo znanego jeszcze w Polsce Kościuszki.

Po rozbiorze Polski w 1793 miasto znalazło się w zaborze rosyjskim.

22/23 stycznia 1919 r. 17 Pułk Piechoty (II RP) wyzwolił Włodzimierz.

W latach 1919–1939 ponownie należał do Polski, był stolicą powiatu włodzimierskiego. We Włodzimierzu zlokalizowano Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii, która funkcjonowała do września 1939 r. Znajdowały się tutaj również koszary wojskowe. W 1937 roku miasto liczące 29,6 tysiąca mieszkańców było zdominowane narodowościowo przez Polaków i Żydów (odpowiednio 43 i 39%); Ukraińców (Rusinów)było 15%.

Między wrześniem 1939 a czerwcem 1941 pod okupacją sowiecką, następnie pod okupacją niemiecką.

Okupacja niemiecka przyniosła zagładę ludności żydowskiej. 1 września 1942 Niemcy rozpoczęli 3-dniową akcję likwidacji getta we Włodzimierzu. Ponad 15 tysięcy Żydów rozstrzelano pod wsią Piatydnie. Zbrodni dokonały SD z Równego, oddziały żandarmerii z Włodzimierza i z Łucka, ukraińska policja oraz 103. ukraiński batalion policyjny z Maciejowa.

W 1943 roku Włodzimierz Wołyński stanowił schronienie dla polskich uchodźców z rzezi wołyńskiej, a napady UPA miały miejsce głównie na przedmieściach. Polaków broniła utworzona przez Niemców po 11 lipca 1943 polska policja oraz nielegalna samoobrona. Wśród uchodźców panowało przeludnienie, głód i choroby. Łącznie według obliczeń Władysława i Ewy Siemaszków w kilkunastu napadach UPA we Włodzimierzu zginęło ponad 111 Polaków.

Po wojnie zdecydowana większość polskich mieszkańców Wło­dzi­mie­rza została przymusowo ekspatriowana przez sowietów a ich mienie zagrabili Ukraińcy.

Miasto zostało ponownie zajęte przez Armię Czerwoną 20 lipca 1944. W latach 1945–1991 pod okupacją Ukraińskiej SRR, po 1991 przekazane pod administrowanie Ukrainie.

W 2009 roku archeolodzy ukraińscy, prowadząc wykopaliska na terenie Włodzimierza Wołyńskiego, natrafili na masowy grób, w którym odnaleźli polskie orzełki i guziki od mundurów. Stwierdzili, że są to ofiary mordów przeprowadzanych przez NKWD w 1941 w związku z "ewakuacją wiezień" po czym zaprosili do współpracy polskich archeologów. Badacze polscy doszli do wniosku, że odnalezione szczątki to ofiary zbrodni nie radzieckiej, a niemieckiej - zamordowani w ramach holokaustu Żydzi (przedmioty związane z Polakami znaleziono ostatecznie w nieznacznej liczbie). Mimo to w ukraińskim raporcie dotyczącym wykopalisk stwierdzono, że w badanych grobach znajdują się szczątki zamordowanych przez NKWD. Analogiczną tezę przedstawiła część ukraińskich mediów. Adam Kaczyński z polskiej Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa zaznaczył, że postępowanie takie wpisuje się w linię polityczną tych środowisk ukraińskich, dla których UPA było formacją bohaterską. Tymczasem zbrodnie niemieckie na Żydach na okupowanych wschodnich terenach II RP były dokonywane przy udziale tych samych osób, które następnie, dezerterując z niemieckich jednostek policyjnych, współtworzyły partyzantkę ukraińską. Podobne reakcje mediów ukraińskich następowały po ekshumacjach polskich ofiar mordów ukraińskich w Ostrówkach na Wołyniu, odkryciu grobów jeńców radzieckich w więzieniu w Łucku. Niektórzy ukraińscy zawodowi archeolodzy komentowali wydarzenia we Włodzimierzu Wołyńskim w bardziej oględny sposób, odcinając się tym samym od popularyzowanej przez media fałszywej wersji wydarzeń.

Zabytki

Kościół Jezuitów (obecnie cerkiew)

• Kościół Jezuitów pw. Ro­ze­sła­nia Apostołów, wzniesiony przez Michała Ra­dzi­miń­skie­go w latach 1755-66. Po kasacie zakonu w 1787 roku zabudowania przejęli ba­zy­lia­nie. Od 1840 władali nimi prawosławni. Na krótko w o­kre­sie międzywojennym świą­ty­nia wróciła do katolików. W 1927 roku w poklasztornym gmachu umieszczono se­mi­na­rium duchowne. W 1992 przekazany został Ukra­iń­skie­mu Kościołowi Pra­wo­sław­ne­mu Patriarchatu Kijowskiego i zaadaptowany na katedralny sobór Narodzenia Pańskiego.

Kościół parafialny św. Anny

• Kościół parafialny św. Anny w stylu barokowym z 1752 roku . Świątynię ufundował biskup Adam Woyna-Orański. Opiekę nad nim sprawował zakon kapucynów. Parafia katolicka istniała tu do 1958 roku, kiedy to władze komunistyczne zam­knę­ły kościół i go zde­was­to­wa­ły rabując rokokowy ołtarz i rozbierając dzwonnicę. Następnie komuniści umieścili w nim kawiarnię oraz salę koncertową. Katolicy odzyskali kościół i 3 stycznia 1992 r. odprawili pierwszą mszą św. Obecnie pod opieką karmelitów. Na lewo od wejścia znajduje się tablica z 1561 roku, z płaskorzeźbą przedstawiającą rycerza Podhoreńskiego w zbroi. W pobliżu znajdowały się zabudowania klasztoru kapucynów rozebrane w 1833 roku przez Rosjan po powstaniu listopadowym.
• Klasztor Dominikanów z XVII wieku. Kościół rozebrali Rosjanie w XIX wieku.
• Kwatery żołnierzy Wojska Polskiego z 1919-1920 roku na miejscowym cmentarzu odnowione w 2000 roku staraniem „Stowarzyszenia Upamiętniania Polaków Pomordowanych na Wołyniu”
• Cerkiew św. Bazylego z XIV wieku . W 1884 roku dobudowano do niej przedsionek, a na pocz. XX wieku dwie cebulaste kopułki w stylu moskiewskim.
• Sobór Zaśnięcia Matki Bożej z końca XIX w., w stylu staroruskim (rekonstrukcja obiektu z XII stulecia)
• Cerkiew św. Mikołaja , pierwotnie unicka, obecnie prawosławna
• Pałac biskupów włodzimiersko-wołyńskich
• Cmentarz żydowski we Włodzimierzu Wołyńskim
• Grodzisko

Ludzie związani z miastem

• Jozafat Kuncewicz – bazylianin, unicki arcybiskup połocki, święty męczennik
• Jerzy Antczak – polski reżyser teatralny i filmowy
• Amtylochiusz – prawosławny biskup włodzimiersko-wołyński, święty Kościoła Prawosławnego
• Juliusz Bardach – polski historyk ustroju i prawa, profesor
• Józef Han – prezes (trzy kadencje) Środowiska 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK w Hrubieszowie, czynnie walczył z ukraińskimi nacjonalistami i Niemcami podczas II wojny światowej
• Wacław Hipsz – polski duchowny katolicki, prezbiter diecezji łuckiej, w latach 1935-1939 – prefekt szkół średnich we Włodzimierzu Wołyńskim
• Jerzy Sas Jaworski – polski dowódca wojskowy, major kawalerii Wojska Polskiego
• Teresa Lewtak-Stattler – polska działaczka społeczna, uczestnik konspiracji antyniemieckiej, po II wojnie światowej dyrektor naczelna Domów Towarowych „Centrum”, radna miasta stołecznego Warszawy
• Wacław Waldemar Michalski – polski literat, poeta
• Jan Tadeusz Stanisławski – polski satyryk, radiowiec, aktor i autor tekstów piosenek
• Jerzy Strojnowski – polski lekarz psychiatra, filozof, profesor Instytutu Psychologii KUL