Ypatingasis būrys, pełna nazwa Specjalny Oddział SD i Niemieckiej Policji Bezpieczeństwa, zwani też potocznie strzelcami ponarskimi – litewska kolaboracyjna formacja policyjna, podporządkowana SD i Sipo, istniejąca w latach 1941-1944.

W poł. lipca 1941, niedługo po zajęciu obszaru Litwy przez wojska niemieckie, powstała w Wilnie specjalna jednostka policyjna złożona z Litwinów. Jej formalny status określał ją jako Sonderkommando SD w składzie litewskiej tajnej policji Sauguma (Saugumo policija). Rekrutowała się w większości spośród członków przedwojennej paramilitarnej organizacji Związek Strzelców Litewskich (reaktywowany w 1991 r), zwanych też szaulisami.

Dowódcą jednostki przez większą część czasu był SS-Obersturmbannführer Martin Weiss. Ze strony litewskiej na jej czele stał Juozas Šidlauskas, a od listopada – por. Balys Norvaiša. Kwatera główna mieściła się w siedzibie Gestapo w Wilnie, a więzienia przy ul. Giedymina w Wilnie i na terenie b. sowieckiej bazy paliwowej w Ponarach.

Od początku okupacji Litwini brali udział w organizowanych przez Niemców pogromach swoich rodaków, Żydów i Polaków w Ponarach, Niemenczynie, Nowej Wilejce, Oranach, Jaszunach, Ejszyszkach, Trokach, Semeliškės i Święcianach. Do największych zbrodni dochodziło w Ponarach, gdzie członkowie Ypatingasis būrys wespół z Niemcami i Litwinami z innych kolaboracyjnych formacji w latach 1941-1943 wymordowali najprawdopodobniej ponad 100 tys. ludzi - 70000 stanowili Żydzi. Wśród pozostałych ofiar znajdowało się 20000 Polaków (inteligencja wileńska i żołnierze Armii Krajowej), a także grupy Romów, komunistów litewskich i Rosjan. Żołnierze formacji pełnili także funkcje strażnicze w wielu litewskich gettach.

Pod koniec sierpnia 1943 r. jednostka została przeorganizowana w oddział 11. batalionu Legionu Łotewskiego SS.